Chính những người đặt hàng có lỗi trước

03:51 CH @ Thứ Hai - 10 Tháng Hai, 2003

Vương Trí Nhàn, Tuổi trẻ chủ nhật

Năm cũ 2002 qua đi, nếu ai hỏi có những chuyện gì đáng nhớ nhất thì về phần mình, tôi nhớ ngay tới câu chuyện của 1 quan chức Bộ GD-ĐT.  Quan chức này nhân trả lời một cuộc phỏng vấn về chất lượng đào tạo, nói rõ ra rằng thật ra hàng năm chỉ khoảng 30% học sinh các lớp của trường phổ thông đáng được lên lớp và đáng được công nhận là đã được tốt nghiệp chứ không phải những con số 80-90% (thậm chí không ít nơi 100%) như hiện nay.

Từ lâu, chúng tôi đã biết rằng trình độ dạy và học ở ta rất kém, các sinh viên đại học ra trường khó kiếm được việc làm, căn bản là vì không theo kịp trình độ sản xuất hiện thời.

Riêng trong phạm vi bậc học phổ thông từ lâu theo dõi việc học của học trò thời nay, chúng tôi biết rằng nhà trường bây giờ cho điểm quá dễ, trẻ con ở nhà chúng thường gọi là điểm của thầy  cô rất rẻ.

Có điều, nghe tới con số nói trên, nhiều người vẫn không khỏi sửng sốt. Thì ra lâu nay mình vẫn ảo tưởng nghĩ rằng có kém thì giáo dục ta cũng kém một chút thôi, và đã có sự thông minh, ham học sẵn có của dân mình bù lại. Đến nông nỗi này thì thật không biết nói thế nào nữa. Thôi đành con cái mình không nên người vậy!

Tuy nhiên, người ta lại càng thấy buồn hơn khi nghe vị quan chức Bộ GD-ĐT nói trên cho biết khả năng giải quyết tìn hình hiện nay. Theo ông, tôi nhớ đại khái nhưng tinh thần đúng là thế này: tình trạng trên sẽ không dễ khắc phục vì phụ huynh học sinh thời nay có tâm lý con cái đi học thì phải giỏi giang, chứ không ai chấp nhận đến 70% ở lại lớp.

Theo tôi, vị quan chức kia đã nói đúng. Xin tạm phác ra sơ đồ một cách nghĩ, cách làm về giáo dục phổ biến trong xã hội như sau:

Đáng lẽ phải coi tình trạng nói trên là đáng xấu hổ, sớm muộn phải tìm cách khắc phục thì, trong sự bề bộn của công việc hằng ngày, ta tự ru ngủ rằng mọi chuyện trong giáo dục đang rất bình thường, và nghĩ ra đủ mọi lý do để khống chế.

Nếu không có chuyện con cái tốt nghiệp phổ thông khó vào đại học, hoặc ra trường không cần chạy tiền vẫn đàng hoàng gia nhập vào bộ máy quan liêu ở các cơ quan nhà nước như thời bao cấp, thì chắc chẳng ai thắc mắc chuyện chất lượng đào tạo làm gì cho mệt (!)

Chẳng những chấp nhận một cách dễ dãi, chúng ta còn thường đòi hỏi quá nhiều ở kết quả học hành của lớp trẻ. Những đòi hỏi ấy có một nguyên nhân sâu xa: sau những năm chiến tranh, bắt đầu nhìn ra thế giới, ai cũng thấy băn khoăn vì trình độ kinh tế mình yếu kém. Chỗ để bấu víu để hy vọng chỉ còn là một cái gì đó thuộc về tinh thần, cái phần thông minh sáng láng của con người. Phải nêu cao cho được tiềm năng trí tuệ của dân mình! Bằng cách nào đó cũng được miễn là con em mình phải có tiếng là giỏi!
Trước nhu cầu thậm vô lý ấy, các cô giáo, thầy giáo đã có cách thích ứng kịp thời: “dong công phóng điểm” , làm sao cho có nhiều học sinh lên lớp, học sinh tốt nghiệp trong các kỳ thi (cũng như ngành giáo dục có thêm nhiều tiến sĩ với giáo sư)  là được, còn chất lượng đến đâu, có theo kịp trình độ tiên tiến trên thế giới hiện nay cũng như có đạt được những chuẩn mực quốc tế hay không chẳng cần biết.

Thích nghe thành tích đang là căn bệnh có ở nhiều người, chứ không chỉ có riêng ở các bậc làm cha mẹ. Hằng ngày chúng ta đã khổ rất nhiều vì lối làm ồn rẫm rĩ trước chút việc mọn mới làm được. Thế nhưng ở khu vực nào cũng vậy, luôn luôn có một câu hỏi có thể đặt ra: có phải là xã hội vô can trước tình hình ấy?  Hay là sở dĩ tình trạng làm láo báo cáo hay cứ hồn nhiên phát triển, là vì trong thâm tâm chúng ta thích nghe chúng, chỉ chấp nhận chúng, thậm chí nói cho đầy đủ là ngấm ngầm khuyến khích người ta báo cáo giả để cùng an lòng? Một khi những yêu cầu ấy cứ chất chồng cao lên mãi thì lấy đâu ra người có gan chối từ!

Thế là từ những thiện chí cùng những mong mỏi chính đáng, cuối cùng chúng ta tạo ra đủ điều kiện cần thiết để dẫn tới những kết quả tai hại.

Trò làm hàng không đủ chuẩn mực trong giáo dục như thế này, không gì khác, chính là đầu mối để đào tạo nên một loại người mà nếu đánh giá cho nghiêm khắc phải gọi là ở dạng phế phẩm: những học sinh kém khi lên đại học vẫn chỉ là những sinh viên kém; rồi khi ra trường chỉ trở thành những người lao động có lối nghĩ tầm thường, tay nghề xoàng xĩnh, tinh tướng kiếm chác thì giỏi, mà làm việc theo nghĩa thực thụ thì không biết. Chẳng những thế, cái tâm lý chung sống với các giá trị giả, kiêu ngạo một cách vô lối, phổng mũi trước những lời khen xã giao, ngại ngùng sợ hãi không dám nhìn thẳng vào sự thật chỉ vì chúng quá cay đắng... sẽ càng có dịp nảy nở và di hại đến các thế hệ tiếp nối. (Xin nói thêm là cách suy nghĩ chỉ cần ta biết với ta bất chấp chuẩn mực chung đang ngự trị ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực, đến mức một nhà nghiên cứu xã hội học gần đây phải đưa ra khái niệm “chủ nghĩa coi dân tộc mình là ngoại lệ” – xem bài Mai Huy Bích trên tạp chí Xã hội học số 4-2001 (76))

Từ chuyện viết sách giáo khoa đến chuyện tổ chức bồi dưỡng học sinh giỏi, từ chuyện chấm điểm đến chuyện tổ chức các kỳ thi, rồi cơ sở vật chất của nhà trường, rồi lương bổng của giáo viên... chưa bao giờ công việc giáo dục được báo chí mang ra bàn bạc nhiều như lúc này. Đôi khi chỉ vài chi tiết lặt vặt trong cuốn sách giáo khoa lớp 1 cũng tốn không biết bao nhiêu giấy mực. Nhưng theo tôi, cái đáng bàn nhất hiện thời là quan niệm của chính mỗi người chúng ta về giáo dục, có sòng phẳng với nhau thì mọi chuyện mới có hướng để gỡ dần. Đó là: liệu ta có chấp nhận rằng kinh tế non kém thì việc học hành của con em ta cũng không thể bằng người và phải có một sự tính toán rất thông minh, một cách nghĩ rất nghiêm túc thì giáo dục mới  khá được? Ta có nhất quyết phấn đấu để có một nền giáo dục đạt tiêu chuẩn quốc tế, hay chỉ thích yên ngủ trong tình trạng kém cỏi của mình rồi tự đặt ra những tiêu chuẩn riêng để lấy lòng nhau, cốt sao cả hội cả làng cùng vui vẻ? Bao giờ thì ta mới thấy sợ trong cái việc hằng năm cho “xuất xưởng” đều đều những “mặt hàng” ở đây là những con người không đủ tiêu chuẩn và yên tâm để họ đi vào xã hội tương lai như hiện nay?


Phản hồi(Thạch Sùng, Sóc Trăng)

Điều này làm cho tôi trăn trở... Quả thật, chuyện học hành, thi cử của chúng ta hiện nay có nhiều chuyện đáng bàn, đáng nói, đáng phải suy nghĩ!

Nền giáo dục của ta hằng năm vẫn có học sinh giỏi quốc tế, đoạt huy chương vàng,bạc... cũng khá nhiều  nhưng mặt bằng chung thì thấp quá! Có người cho rằng: ta nuôi "gà chọi" cho thế giới biết... ta giỏi không thua kém nước nào! Nhưng kỳ thực ta tự giấu mình, tự an ủi mình bằng chủ nghĩa AQ bằng phép "thắng lợi tinh thần" là vậy!

LinkedInPinterestCập nhật lúc: