Ireland từng được xem là hình mẫu thành công trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao sức cạnh tranh và trở nên giàu có. Từ vị trí là một trong những nước có mức lương thấp nhất Tây Âu, đến năm 2006 lương của công nhân chế tạo đã là 26 USD/giờ, cao hơn 23,8 USD của Mỹ.

Người ta từng gọi đó là Sự thần kỳ Ireland.


Tuy nhiên, kể từ khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu xảy ra vào năm 2007, Ireland vẫn thường xuyên được nhắc tới nhưng ở thái cực ngược lại. Đỉnh điểm là hôm chủ nhật vừa qua, nước này đã phải chấp nhận gói trợ giúp 85 tỉ euro (tương đương 50% GDP của mình) từ Liên minh châu Âu (EU) và Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) để củng cố tài chính công (50 tỉ) và tái cấp vốn cho các ngân hàng (35 tỉ).

Nhìn vào mục đích sử dụng của gói trợ giúp sẽ thấy trục trặc của Ireland chính là nợ công và khu vực ngân hàng. Đây là hai bài học rất đáng để tham khảo.

Ở vấn đề thứ nhất, có rất nhiều tranh luận về mức nợ công an toàn, nhưng nếu nhìn vào tỉ lệ nợ công/GDP năm 2009 ở mức 64,8% và những rắc rối mà Ireland đang gặp phải sẽ là một tham khảo tốt để xem xét lại chiến lược vay nợ và đầu tư công của mỗi quốc gia, nhất là những quốc gia có mức nợ công đã rất gần con số nêu trên.

Ở vấn đề thứ hai, hệ thống ngân hàng từng được xem là một trong những biểu tượng của sự thành công thì nay là một trong những rắc rối chính. Hệ thống ngân hàng đã phát triển quá nóng nhờ nguồn vốn khổng lồ chảy vào. Tính đến ngày 30-9-2009, tổng nợ nước ngoài của Ireland lên đến 10 lần GDP hay 515.000 USD/người.

Vấn đề gây ra rắc rối cho hệ thống ngân hàng Ireland là do họ có quá nhiều tiền. Các khoản đầu tư được xem xét thiếu cẩn trọng đã biến thành nợ xấu làm nhiều ngân hàng đứng trước nguy cơ phá sản, kéo theo hệ thống ngân hàng không chỉ ở Ireland sụp đổ do hiệu ứng lây lan. Đây chính là một trong những nguyên nhân mà EU và IMF phải ra tay cứu giúp, ngoài việc Ireland là thành viên của EU và chủ nợ của 10 lần GDP nêu trên là các nước phát triển.

Tóm lại, nếu không có những đánh giá cũng như giải pháp cần thiết thì điểm yếu về nợ công cũng như hệ thống ngân hàng hoàn toàn có thể gây rắc rối cho bất cứ quốc gia nào. Và chúng ta cần nhớ rằng rất khó để có được ưu ái như Ireland hay Hi Lạp.

---

Nỗi sợ về bùng nổ khủng hoảng nợ ở châu Âu đã nhấn chìm đồng euro và thị trường chứng khoán toàn cầu ngày 1-12 trước khi có thể hồi phục một phần nhờ các chỉ số phát triển kinh tế lạc quan của Trung Quốc. Đồng euro tụt xuống mức thấp nhất trong 10 tuần qua, còn 1,2969 USD.

Các chuyên gia lo ngại đồng euro sẽ còn rớt giá nếu không có các biện pháp mạnh trấn an giới đầu tư, như Reuters cho biết. Tổng cộng trong tháng 11, đồng euro đã mất giá 7%, mức nghiêm trọng nhất kể từ tháng 5-2010. Các chỉ số chứng khoán châu Âu có lúc tụt xuống mức thấp nhất trong vòng sáu tháng qua khi thị trường châu Á bị ảnh hưởng mạnh.

Cơn lốc tăng lãi suất trái phiếu cũng thổi qua nhiều nước châu Âu. Lãi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Tây Ban Nha tăng lên 5,5% từ mốc cũ 5,46%, trong khi lãi suất của Bồ Đào Nha tăng từ 7% lên 7,072%. Ngay cả Ý cũng chịu mức tăng lãi suất trái phiếu từ 4,638% lên 4,687%.

Trong khi đó, số liệu mới nhất cho thấy tỉ lệ thất nghiệp ở khối sử dụng đồng euro đã đạt đến mức kỷ lục trong 12 năm qua là 10,1%, tăng thêm 0,1% so với tháng 9-2010. Tỉ lệ này đạt đến 20% tại Tây Ban Nha và thấp hơn ở một số nước khác như Đức (7,5%), Hà Lan (4,4%). Tỉ lệ thất nghiệp cao đe dọa sẽ tạo nên những thách thức mới cho các chính phủ thuộc khối trong lúc phải đối phó với cuộc khủng hoảng nợ.

Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế và Ủy ban châu Âu, nợ công của Bồ Đào Nha có thể sẽ “leo thang” từ 80% GDP năm 2009 lên 85% năm 2010, 100% vào năm 2014 và thâm hụt ngân sách của nước này có thể tăng từ 8% trong năm ngoái lên 8,6% trong năm nay.

Nợ công của Tây Ban Nha trong năm nay có thể lên tới 70% và thâm hụt ngân sách nhà nước lên tới 11% GDP. Trong khi đó, nhìn chung thâm hụt ngân sách của khối đồng euro hiện chiếm 6% GDP của khối và nợ công chiếm 84% GDP.

TRẦN PHƯƠNG