ChúngTa.com

>> Xem thêm:Mã gen của một thành phố

Tại sao các thông tin về quy hoạch, kiến trúc để được phản biện thường không công khai? Lẽ nào chúng ta lại cho rằng "Dân biết gì mà góp ý"? Phương pháp chuyên gia không thể thay thế cho sự tham gia của cộng đồng.

Mấy hôm nay, các nhà văn, nhà sử học và giới trí thức xôn xao về chuyện quán café Givral bị xóa bỏ không thương tiếc và đặt câu hỏi tại sao lại ra nông nỗi này?

Nếu nhìn lại thì hiện tượng Givral đột tử không phải là đầu tiên mà trước đó có nhiều chuyện tương tự như thế đã diễn ra ở thành phố này. Chẳng hạn, đó là sự biến mất của dãy nhà cổ hơn 100 năm tuổi trên đường Trần Văn Kiểu, quận 5 chạy dọc kênh Tàu Hũ khi xây dựng tuyến đại lộ Đông Tây; Nhà hát TP chỉ còn là bao diêm bên cạnh người khổng lồ Caravelle...

Thông tin thành của hiếm

Khâu đầu tiên và quan trọng nhất của tiến trình phản biện, góp ý cho việc hoàn thiện bất kỳ chính sách, dự án nào liên quan đến các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, cố nhiên trong đó có quy hoạch, kiến trúc phải được công khai và minh bạch trước bàn dân thiên hạ. điều đó có nghĩa là người dân phải được biết thì mới có thể thực hiện được quan điểm của Đảng đưa ra là “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”. Ở các nước phát triển thì đây là một nguyên tắc bất di bất dịch của dân chủ hóa. Các dự án liên quan đến người dân ở các cấp từ quốc gia đến cộng đồng đều phải được công bố trên bản tin công cộng, phòng triển lãm, mạng Internet. Người dân có quyền được biết các ý tưởng, thiết kế, dự toán tài chính công trước khi dự án thực hiện và điều chỉnh sau khi nhận được góp ý một cách tường tận, thậm chí họ còn có quyền chất vấn, đối thoại với chính chủ dự án. Ở Việt Nam thì đây còn là chuyện ít xảy ra.

Ở Hà Nội đã có một vài cuộc triển lãm như thiết kế nhà Quốc hội, quy hoạch tổng thể Hà Nội, tuy phần nào còn hình thức nhưng vẫn khá hơn mọi nơi trong cả nước. Ở TP.HCM, các cuộc trưng cầu dân ý rộng rãi về dự án quy hoạch, sắp xếp lại thành phố ở cấp vĩ mô hay các công trình đơn lẻ có ý nghĩa còn khá hạn chế. Các phương pháp chuyên gia được đề cao nhiều hơn là sự tham gia của cộng đồng. Có vị lãnh đạo cấp sở cho rằng “Dân biết gì mà góp ý”, còn với các nhà đầu tư thì không đời nào và không bao giờ muốn công khai quy hoạch, thiết kế, bởi vì với họ lợi nhuận là trên hết, còn giá trị lịch sử, văn hóa chỉ là thứ phù phiếm. hơn nữa, họ sợ hỏng việc do sự góp ý của người dân, nhất là sợ đối mặt với các nhà quy hoạch, kiến trúc sư.

Minh bạch để chống đi đêm, xin-cho

Việc công khai sớm các quy hoạch, thiết kế sẽ giúp cho giới lãnh đạo và các bộ phận quản lý nhà nước nắm bắt được thông tin để ngăn ngừa hay điều chỉnh những sai sót, giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra. Mặc dù TP có Hội đồng Quy hoạch Kiến trúc TP đóng vai trò là người thẩm định và người gác cửa cuối cùng nhưng không thể loại trừ hết sai sót. Bởi không ai và không bộ phận nào có thể nhìn thấy hết mọi góc cạnh của vấn đề. hơn nữa, việc công khai, minh bạch cũng giảm bớt được phần nào việc đi đêm và giao dịch dưới gầm bàn trong cơ chế “xin-cho”.

Tiến trình đô thị hóa và nâng cấp, chỉnh trang ở TP chưa chấm dứt. Tới đây sẽ còn rất nhiều dự án lớn tiến hành ở TP như bãi đậu xe ngầm Công viên Lê Văn Tám, bãi đậu xe ngầm ở sân khấu Trống Đồng, nhà hát giao hưởng ở Công viên 23-9, quảng trường trung tâm ở Thủ Thiêm, khu thương mại phức hợp Vincom thay thế cho Eden… Tất cả dự án này đều nằm ở khu vực lõi trung tâm. Các địa điểm này đều được coi là đất vàng, kim cương và ở những nơi cực kỳ nhạy cảm (như trước cửa UBND TP - cơ quan hành chính lớn nhất và là biểu tượng của TP). Do vậy TP cần nhanh chóng ban hành quy chế pháp lý, hình thành cơ chế công khai, minh bạch để cho nhiều người, nhiều giới cùng tham gia và tổ chức các hình thức phô diễn hợp lý cho quảng đại quần chúng nhân dân được biết.

Nếu không làm được điều trên thì khi các công trình mọc lên có thể chúng là điểm nhấn, là niềm tự hào của TP nhưng cũng có thể là nỗi xấu hổ cho muôn đời hoặc là sự tiếc nuối như Givral ngày nay.

^(*)Tít và tựa nhỏ do tòa soạn đặt