Sôi nổi, ồn ào và... thiếu đẹp

07:58 CH @ Thứ Bảy - 31 Tháng Mười Hai, 2005

Nhìn lại năm 2005 về lực lượng sáng tác văn học trẻ, người ta chợt giật mình với những câu chuyện từ nó. Có sôi nổi, ồn ào không? Có! Nhưng, cái thiếu ở đây là những ứng xử đẹp giữa các người trẻ với nhau, giữa người không trẻ với người trẻ và vì thế, qua đi một năm 2005, người đọc chỉ còn thấy... nỗi buồn văn chương.

Ồn ào và ầm ĩ

Một trong những sự kiện ồn ào nhất trong năm có lẽ là Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu. Thôi thì đủ thứ dư luận, Văn nghệ Trẻ làm một cuộc hành trình... hơi bị dài ngày với chuyện Bóng đè thế nào và cuộc tranh luận hơi bị... đặc biệt của Nguyễn Hòa cùng các fan hâm mộ Bóng đè. Tự nhiên, với Bóng đè, các nhà phê bình chia thành 2 phe. Dĩ nhiên, không kể lực lượng "tọa sơn quan hổ đấu" rồi cười tủm tỉm một mình. Một phe thì bênh vực hết lời, khen tặng hết lời và có khi còn gán cho Bóng đè một cái mác hết sức ưu việt, khiến cho độc giả ngoài cuộc tưởng rằng họ đang đọc một tác giả tầm cỡ... Nguyễn Du! Phe chê bai thì cũng không tiếc công... nhằm thẳng Bóng đè mà đánh! Đủ cả các giá trị được đem ra phê phán và cả một vài cái mũ được chụp, hình như hơi không vừa lắm.

Nhóm thơ nữ 8x của TP.HCM "ra mắt” với cái tên nghe thấy hoảng vía: "Ngựa trời". Một chút (hay nhiều chút) ồn ào với bài báo của Đông Dương trên Phụ Nữ TP.HCM. Dư chấn của vụ này lan đến hải ngoại khi nàng Lynh Barcadi quyết không cho chúng nó thoát bằng một bài phản đòn cực hay trên một website nổi tiếng về văn chương. Cuối 2005, nhóm “ngũ long công chúa” này lại trình làng một tập thơ mới mà cái bìa sách dễ gây sốc cho nhiều thiếu nữ trong lành kiểu Tự Lực văn đoàn xưa (!). Tôi tôn trọng sáng tác của họ và hơi buồn khi những ồn ào không cần thiết đã làm độc giả càng xa họ và nếu có đọc thì lại đọc trong tâm thế tò mò hoặc vạch lá tìm sâu (tâm thế nào cũng không tốt).

Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư lại là sự sôi nổi đáng quý. Ngọc Tư đang mạnh mẽ và quyết liệt làm mới mình. Dù sự làm mới này có khi đem đến tiếng thở dài cho những người trót yêu cơn gió nhẹ mà kinh hãi trước ngọn gió chướng quá quyết liệt trong Cánh đồng bất tận. Độc giả thấy thương và quý Nguyễn Ngọc Tư vì điều đó và chị đã chứng tỏ rằng giải nhất Văn học tuổi hai mươi không bị trao lầm người.

Trước đó và sau đó lại ồn ào là "thiên tài" Nguyễn Thế Hoàng Linh. Thú thực là tôi thích thơ của anh chàng này và cả cái tính lập dị của anh ta nữa. Nhưng tôi lại chẳng mặn mà lắm với cú lăng-xê của các bậc chú bác. Gượm đã các bác ạ, thế này thì cậu Linh cậu ấy tưởng mình là thiên tài thì hỏng mất một tài năng! Bạn yêu thơ dù ít dù nhiều hẳn sẽ nhớ mấy câu thơ rất Hoàng Linh thế này: "Tôi hỏi một không tám không/Chị ơi nỗi nhớ thì lông màu gì/Chị tổng đài cười nhu mì/À nhiều màu lắm, vặt đi vẫn nhiều/Hình như là bạn đang yêu/Không em chỉ hỏi những điều hồn nhiên/Hình như là bạn đang điên/Vâng, điên thì mới phí tiền hỏi han/Xong xuôi hết bốn chín ngàn". Vâng, hết sức thú vị vì tôi thấy nó mới, đọc "đã", vì không có triết lý nhưng lại lồ lộ nỗi niềm, kín kín hở hở tư tưởng, hay thậm chí muốn nghĩ nó là một thứ xàm xí thì cũng chả sao. Làm thơ được vậy là tài năng. Nhưng nói thật, Chuyện của thiên tài của Hoàng Linh hình như chưa xứng tầm với lời ca ngợi (hay xưng tụng) quá đáng của vài bậc cha chú. Cuối 2005, Chuyện của thiên tài nhận giải thưởng của Hội Nhà văn Hà Nội, ta mừng cho một tác giả trẻ và cảm động vì sự tôn vinh đó. Nhưng...

Ồn ào mà chẳng đẹp

Ở một phương diện khác, scandal (nếu tạm gọi thế) về giải nhất Văn học tuổi hai mươi bị tuột khỏi tay Nguyễn Vĩnh Nguyên làm ầm ĩ báo chí và độc giả. Lại những lời xưng tụng lên tận mây xanh và giẫm đạp lên danh dự người khác một cách vô tình xuất hiện. Trong lời đề tựa cho Năm mười mười lăm hai mươi, một nhà văn từng là giám khảo chung khảo VHTHM hồn nhiên phản bội lại giải thưởng mà mình đã chấm để đề cao tác giả trẻ này.

Cuối năm 2005, trong cuộc trò chuyện với họa sĩ Trịnh Cung, nhà văn trẻ Nguyễn Vĩnh Nguyên đã nói: "Đối với tôi, giải hạng nào cũng như nhau, không có gì to tát. Ở cái xứ mà đôi khi giải thấp hơn, không được giải lại có vấn đề đáng đọc hơn giải nhất. Việc chấm giải văn học lâu nay vẫn theo cái logic quy phạm rất riêng của Việt Nam: đảm bảo tính đúng, tốt chứ không phải là chọn lọc cái hay. Vô hình trung, giải thưởng là một thứ gì đó rất dung dưỡng những thứ lẽ ra phải... thải!" (nguyên văn trên website Talawas số 287).

Dĩ nhiên, nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên có toàn quyền phát biểu và anh phải chịu trách nhiệm vì những phát biểu của mình trước công chúng, trong số đó có những người ngưỡng mộ anh. Cây bút Trần Thị Hồng Hạnh thì dường như im hơi lặng tiếng sau giải thưởng. Có vẻ cô đang miệt mài với việc làm báo. Không biết rằng, với rất nhiều câu hỏi trực diện so sánh Bài học đầu tiên của cô với Năm mười mười lăm hai mươi của Nguyễn Vĩnh Nguyên và những lời xổ toẹt giải nhất của cô có làm cô buồn không mà chưa thấy lên tiếng? Chắc có lẽ, cô cũng biết, Bài học đầu tiên không mới mẻ gì mà bỗng dưng được giải nhất thì làm sao thiên hạ tâm phục khẩu phục chăng?

Quay lại với Bóng đè cũng thế, Đỗ Hoàng Diệu trả lời tạp chí Hợp lưu cứ như cô là một thiên tài thế kỷ mới. Tôi tôn trọng tập Bóng đè như tôn trọng bất kỳ tác phẩm nghệ thuật nào nhưng thú thực là tôi vơi bớt cảm tình khi nghe cô tuyên ngôn quá thể.

Các nhà phê bình vào cuộc với sự mạnh mẽ ồn ào cũng làm làng văn thêm xôm tụ. Nhưng có khi, xôi chè mắm muối gì cũng tạt vào mặt nhau. Nếu đi tìm nguyên nhân của tình trạng ồn ào mà chẳng đẹp trên thì chắc không khó để nhận ra điều gì để tạo nên nó. Tôi gọi đó là văn hóa cư xử, trong đó có văn hóa cư xử giữa đồng nghiệp văn chương, giữa phóng viên và người phỏng vấn/đối tượng viết, giữa các nhà phê bình với nhau và với tác phẩm văn chương, giữa con người với con người.

Mỗi tác phẩm văn học chân chính đều tìm được cho mình một đối tượng độc giả thích hợp. Chẳng thế mà có người say mê Puskin nhưng cũng không hiếm kẻ gọi ông là “sến vĩ đại" đó sao? Cũng như có người mê làn sóng Ling Lei (*) của Trung Quốc, kẻ lại cho rằng đó là rác rưởi. Các nhà văn luôn bình đẳng dưới ánh mặt trời và có chỗ đứng trong lòng một đối tượng độc giả nhất định. Nếu thích thì khen tặng nhau cho đã đời, nếu không thích thì thôi, đừng phun nước bọt vào mặt người khác như thế. Nghĩ mà buồn cho văn hóa ứng xử của các bậc làm văn chương trẻ tuổi và những fan hâm mộ đặc biệt của họ!


(*) Ling Lei: Tạm chú giải là trào lưu khác người trong sáng tác văn học, thường được đánh giá là phóng túng, buông thả (Ví dụ như tác phẩm Bảo bối Thượng Hải của Vệ Tuệ)

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Điểm qua văn chương nửa năm con gà

    30/12/2005Nguyễn Hòa..."lượn” qua các cửa hàng sách vẫn thấy bạt ngàn những cuốn mới toanh, xanh đỏ tím vàng, nhưng đọc qua sẽ không khỏi thất vọng vì phần lớn là sách tái bản, sách tuyển tập hoặc toàn tập và vô vàn sách dịch không hiểu có liên quan đến Công ước Berne?
  • Khởi sắc trong sự nhiễu loạn

    30/12/2005Nguyễn HòaNăm 2004 đã qua và nếu so với một quá trình văn chương thì một năm xem chừng chỉ là một khoảnh khắc. Nhưng một năm qua đi cũng lại bao gồm trong nó công việc của hàng nghìn người viết văn, làm thơ mà sản phẩm của họ trên một ý nghĩa nào đó đã góp phần làm nên diện mạo tinh thần của một thời đoạn lịch sử...
  • “Tôi ngờ khả năng tưởng tượng của nhà văn ta”

    27/12/2005Thạch LinhNhà văn Trần Thanh Hà, vừa bảo vệ thành công Luận án thạc sĩ Nhận diện tiểu thuyết trinh thám Việt Nam trò chuyện...
  • Giá trị thẩm mỹ và chất lượng nghệ thuật

    20/12/2005Nguyễn Văn PhúcTrên bình diện đánh giá - giá trị, chất lượng nghệ thuật của một tác phẩm được hiểu là giá trị nghệ thuật của tác phẩm đó. Nhưng bản chất của giá trị nghệ thuật là gì ? Nói khác đi những yếu tố nào quy định giá trị của tác phẩm nghệ thuật, và do đó, như thế nào là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị? v.v... Đó là những câu hỏi không dễ giải đáp.
  • Làm gì để có tác phẩm ngang tầm thời đại?

    02/12/2005Lê Quý KỳCâu hỏi này được đặt ra từ nhiều năm nay và gần đây trở thành chủ đề chính của nhiều cuộc gặp gỡ, hội thảo lớn do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Trăn trở thì nhiều, nhưng câu trả lời dường như còn nằm đâu ở phía trước, rất xa. Tại sao?
  • Trực diện với Văn học Việt Nam thế kỷ XX

    01/12/2005Nguyễn HoàBị hấp dẫn bởi tên gọi Văn học Việt Nam thế kỷ XX, tôi đã đọc cuốn sách với hy vọng được mở mang tầm nhìn, được bổ sung tri thức, được giúp lý giải các hiện tượng, các vấn đề lý luận - thực tiễn của văn chương - văn học dân tộc trong thế kỷ XX. Tiếc thay càng đọc thì nỗi thất vọng lại càng lớn dần...
  • Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu

    30/11/2005Nguyễn Thanh SơnSo sánh Đỗ Hoàng Diệu với Vệ Tuệ không chỉ là một sự khập khiễng - nó là cả một sự lố bịch. Chỉ có những ai chưa đọc Vệ Tuệ hay Đỗ Hoàng Diệu, hoặc chưa đọc cả hai, mới có thể đưa ra những nhận định như vậy. Hai nhà văn nữ này đi trên những con đường hoàn toàn khác nhau, cảm nhận thế giới bằng những giác quan khác nhau, dựa trên những phông văn hoá khác nhau, và sáng tạo ra những tác phẩm có những giá trị hoàn toàn khác nhau...
  • Nhà văn Đỗ Chu: “Cô đơn được càng tốt !”

    24/11/2005Hồng Thanh QuangNhà văn là người có quyền lật đi lật lại vấn đề mà anh ta quan tâm. Và phải biết lật đi lật lại! Chả có gì mâu thuẫn trong việc này. Thì suốt cuộc đời, người ta ai mà chẳng phải trăn trở, nghĩ ngợi. Đâu phải nhất nhất mọi việc, mọi chuyện đều bất biến... Trong quá trình nhận thức của một đời người, quan trọng là xác lập cho được những câu hỏi lớn, chứ không phải là thuộc lòng vài ba câu trả lời lớn. Biết đặt ra những câu hỏi mới khó!
  • Văn học thời đổi mới

    23/11/2005Lê Quý Kỳ
  • Chân - thiện - mỹ: Mãi là đích hướng tới của văn chương

    17/11/2005Đinh Quang TốnTừ xưa đến nay, hướng tới chân - thiện - mỹ luôn là mục đích của văn chương. Bởi văn chương là một sản phẩm do con người tạo ra, mà con người thì khác muôn loài ở bản chất muốn vươn tới những điều tốt đẹp, nên văn chương luôn là một hoạt động vì con người, với khát vọng làm cho cuộc sống của con người ngày một tốt đẹp hơn...
  • Còn nhiều người cầm bút rất có tư cách

    08/11/2005Nhà văn Nguyên NgọcVăn học ta không yên đâu. Nó đang quẫy cựa, hình như ngày càng mạnh mẽ, cả quyết liệt hơn nữa, để nói về cái thế giới mà nó biết là không hề đơn nghĩa, tuyến tính, tất định này, và nói cũng bằng một ngôn ngữ đa nghĩa, đối thoại, dân chủ, ngày càng dân chủ hơn. Và như thế là đáng mừng...
  • Sự dễ dàng đã bóp chết nhà văn

    13/11/2005Nhà văn ThuậnTiểu thuyết Việt Nam ì ạch trên cái mặt bằng không chuyên ấy của văn học Việt Nam. Đến bây giờ vẫn loay hoay tìm cách kể chuyện làm sao để vừa ê a, vừa hấp dẫn; làm sao cho thơm mùi trí thức, mùi đương đại...
  • Sáng tác “Bóng đè”, phê bình “nói mớ”

    06/11/2005Nguyễn HoàTập truyện trình làng mang tên Bóng đè của nhà văn trẻ Đỗ Hoàng Diệu đã làm không ít nhà phê bình tốn giấy mực nhưng những ý kiến trái ngược nhau xem ra còn lâu mới đến hồi kết!
  • Phỏng vấn một nhà văn nữ trẻ

    22/10/2005Lê Thị Liên HoanPV: Thưa cô, có người kêu Bóng đổ là một tác phẩm nói nhiều đến tình dục?
    Nhà văn nữ: Rõ ràng.
    PV: Tại sao cô lại thản nhiên đến thế?
    Nhà văn nữ: Tại vì tôi hiểu rất nghiêm túc: không phải cứ tình dục là khiêu dâm...
  • Đỗ Hoàng Diệu: “Tôi viết đúng với những gì mình có”

    04/10/2005Thể thao văn hoáNhững người yêu văn học, những người sốt ruột chờ sự đổi mới của văn học Việt Nam thời gian gần đây hay kháo nhau về cái tên Đỗ Hoàng Diệu. "Viết lạ lắm, bạo lắm! Đọc đi!" là cái câu được nhắc đi nhắc lại ở nhiều nơi. Cũng có người đơn giản hơn, chỉ nói: Văn rất sếch-xy... thế là đủ gợi tò mò cho hàng trăm độc giả vốn thừa háo hức với đời sống văn chương không có nhiều cái mới lạ như hiện nay...
  • Đỗ Hoàng Diệu thích đẹp hơn giỏi

    04/10/2005Trong cái bàng bạc của văn chương VN hiện nay, một vài gương mặt mới đã xuất hiện, không quá mới nhưng sáng tác của họ cũng khiến những người đang ngái ngủ phải giật mình. Đỗ Hoàng Diệu là một trong số đó....
  • Lớn hơn số phận đàn bà...

    04/10/2005Nguyên NgọcThường có một câu hỏi: Nhà văn viết bằng trực cảm hay bằng ý thức hoàn toàn tỉnh táo? Tôi nghĩ có lẽ bằng cả hai. Và cũng có lẽ một trong những dấu hiệu đáng tin cậy để nhận ra một tài năng văn học là đọc họ ta cảm thấy cứ như bằng trực cảm, bằng một thứ ăngten riêng, dường như họ nhận ra được và truyền đến cho chúng ta những nghiền ngẫm sâu thẳm về con người, xã hội, về đất nước, thậm chí về số phận dân tộc, mà chính bằng luận lý họ lại cũng không nói ra cho rõ được...
  • xem toàn bộ