Biến đổi các giá trị sống: Tiếng thở dài u buồn

08:01 CH @ Thứ Bảy - 12 Tháng Bảy, 2014

Định hướng giá trị là một thành phần quan trọng trong nhân cách của con người.

Giá trị theo quan điểm của mỗi người sẽ ít nhiều khác biệt nhưng nhìn chung nó được thống nhất theo những chuẩn mực quy định của xã hội. Lẽ đương nhiên, từ sự ảnh hưởng này nên những thay đổi trong đời sống xã hội ít nhiều đều có tác động đến hệ thống giá trị mà mỗi cá nhân quy định cho bản thân để sống và lao động trong cuộc đời họ.

Từ sự đổi thay những giá trị nhân văn

Lối sống thực dụng ngày càng lan truyền nhanh trong đời sống xã hội, nhất là giới trẻ.

Những hiện tượng về tính bạo lực, tính giả dối hay sự không chung thủy khiến con người ngày càng mất niềm tin vào nhau. Như một phản ứng tự vệ mang tính tất yếu, cá nhân có sự chuyển đổi thu mình, bảo vệ bản thân bằng những quan điểm trái ngược nhằm giảm tối đa nhất sự tổn thương về mặt tâm lý.

Người ta đã không còn dễ dàng cho người ăn xin vài đồng tiền lẻ vì nghi ngờ đó là ăn xin giả. Người ta không dám dừng chân giữa đường để đưa bà lão qua đường vì sợ bị mọi người mắng là cản trở giao thông hay lo chuyện bao đồng, hay sợ bị giật đồ, cướp xe...

Sự nghi ngờ mang tính cộng đồng dẫn đến sự thay đổi giá trị nơi cá nhân. Những giá trị về lòng nhân ái, tính vị tha được ông cha ta dạy dỗ, lưu truyền thì giờ đây giới trẻ sợ bị lợi dụng nếu áp dụng triệt để những giá trị ấy. Chính vì vậy, họ phân vân trước những quyết định mang tính nhân văn. Khi quyên góp tiền nhân đạo họ cũng đặt câu hỏi: Liệu số tiền này có đến tận tay người cần giúp đỡ?...

Theo công trình nghiên cứu đề tài khoa học năm 2010 về sự lựa chọn các giá trị trong định hướng lối sống của chúng tôi, cho thấy tỷ lệ rất cao là có đến 41% sinh viên đồng ý không nhất thiết phải sống cao thượng vì đôi khi cao thượng lại là mù quáng, 36% đồng ý làm việc theo lương tâm sẽ bị thua thiệt và 28% có tư tưởng trả thù, báo oán. Bên cạnh đó, có 18% sinh viên chấp nhận đưa lợi ích cá nhân lên trên hết và không bao giờ quan tâm đến ai nếu không liên quan đến mình.

Sự thay đổi hay nói một cách mạnh mẽ hơn sự biến đổi nơi giá trị con người không thể đổ lỗi cho sự tác động về mặt xã hội, hoàn cảnh xã hội khiến cá nhân mất niềm tin vào những giá trị mang tính nhân văn mà ảnh hưởng lớn nhất cần bàn đến là gia đình.

Cuộc sống bận rộn, cha mẹ ít có thời gian giáo dục con cái hơn. Nếu như trước đây, phần lớn những giá trị truyền thống đều do ông bà, cha mẹ truyền đạt hay răn dạy con cháu qua những bữa cơm gia đình thì dường như ngày nay những điều ấy đã khá lạ lẫm.

Công nghệ thông tin quá phát triển, mỗi thành viên trong gia đình giao tiếp với nhau qua công nghệ là chủ yếu. Thời gian ăn cơm, xem phim cùng nhau rất ít huống chi ngồi bên nhau để tâm tình, chia sẻ... Và giới trẻ chủ yếu giao lưu trên thế giới ảo hoặc bạn bè - trong khi đây đều là những kênh thông tin chưa có sự chín chắn về nhân cách cũng như độ chính xác không cao.

Chính vì vậy, họ có thể dễ dàng bị chi phối và định hướng sai lệch. Sự gắn bó và yêu thương đối với gia đình cũng suy giảm. Vì vậy, trong cuộc sống hiện nay không ít hiện tượng cha mẹ con cái mâu thuẫn, con tranh giành tài sản, giết cha mẹ hay đuổi cha mẹ ra khỏi nhà khi già cả.

Giá trị về lòng hiếu thảo ngày một lỏng lẻo. Không ít thanh thiếu niên cho rằng đến 18 tuổi mình có quyền bình đẳng với cha mẹ nên có thể thẳng thừng đưa ra quan điểm mà không sợ làm tổn thương bậc sinh thành.

Trong phạm vi quan hệ gia đình, nghiên cứu cho thấy có đến 60% sinh viên đổ mọi trách nhiệm nuôi dạy con cái lên cha mẹ mà không thừa nhận trách nhiệm của chính bản thân những người con.

Đến sự đổi thay các giá trị văn hóa

Cá nhân ngày nay dễ dàng chấp nhận với những hành vi không phù hợp với chuẩn mực xã hội hơn và đôi khi xem đó là trào lưu của xã hội hiện đại. Lòng tự trọng được hạ thấp và cái tôi ảo được nâng cao. Họ sẵn sàng nói sai sự thật về cá nhân khác hay khoe thân thể để đánh đổi sự nổi tiếng, sự giàu có cho riêng mình.

Một tỷ lệ khá cao, 31% sinh viên chấp nhận hành động mà không quan tâm xem có ảnh hưởng đến người khác hay không. Một số hành vi được xem là lối sống văn minh được xem là “sến”, là “rảnh hơi” khi nghiêm túc thực hiện. Người tốt thực hiện đúng thì bị chỉ trích. Người xấu thực hiện sai được xem là sống có cá tính.

Chính vì vậy, việc xây dựng lối sống văn minh như xếp hàng nơi công cộng, nhường chỗ trên xe buýt, nói lời xin lỗi - cảm ơn, bảo vệ cây xanh, không xả rác bừa bãi... vẫn còn là thực trạng nhức nhối trong việc hình thành lối sống có văn hóa trong công cuộc hội nhập và phát triển.

Trước đây, “nhất tự vi sư - bán tự vi sư”, “uống nước nhớ nguồn - ăn quả nhớ kẻ trồng cây”... thì ngày nay cá nhân dễ dàng quay lưng với thầy cô của mình.

Học sinh nói xấu, bình luận tiêu cực hay bôi nhọ nhân cách người thầy một cách dễ dàng và công khai nhờ mạng xã hội. Nhưng buồn hơn, những hành vi này được cộng đồng mạng đánh giá là dũng cảm, cá tính.

Không bình luận ở nội dung của mâu thuẫn nhưng đánh giá trên bình diện hành vi đạo đức con người thì đó đã là giá trị đi ngược lại với truyền thống của dân tộc hay đơn thuần chỉ là cái tình của con người.

Số liệu của nghiên cứu nói trên cũng cho thấy có 32% sinh viên chấp nhận hành vi vô ơn, không xem đó là chuyện phi đạo đức. Tất cả đều là những con số biết nói, mang đến sự trăn trở cho nhiều người khi mọi cái đảo lộn đều có nguy cơ diễn ra theo hướng đáng lo lắng khi vàng thau chung mâm, chung chiếu.

Nếu ngày xưa, người Việt được biết qua cá tính “trọng sự hòa thuận”, “một cái lý một bằng một tý cái tình” thì ngày nay con người dễ dàng “nhảy bổ” vào nhau bằng hành động lẫn ngôn từ. Lối sống ích kỷ ngày càng xâm chiếm một cách mạnh mẽ.

Trong đời sống, chỉ cần va quẹt xe nhau là người ta “trợn mắt”, “chửi rủa”, “hăm dọa” và “cào cấu” nhau trên đường. Mọi người xung quanh thì thản nhiên nhìn xem, vừa cười, vừa bình luận... Sẽ có rất ít người can ngăn hay gọi điện cho lực lượng chức trách vì ai cũng sợ mang họa vào thân.

Đau lòng hơn, trong những tình huống thương tâm từ tai nạn giao thông, người ta thản nhiên đứng nhìn chứ không hỗ trợ nạn nhân hay gọi xe cấp cứu, chưa kể không ít kẻ còn tận dụng cơ hội để “hôi của”...

Không thể bỏ qua sự bất công khi so sánh dù biết là khập khiễng. Giải thưởng các cuộc thi nhan sắc và cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật quá chênh nhau, sự nỗ lực bao năm trời rèn dũa viết lách của một nhà báo hay nhà văn kỳ cựu không thể bằng một chiến lược truyền thông đầy scandal của một cây viết mạng thở bằng văn thơ dăm ba tháng.

Sự tréo ngoe khi một nhà khoa học xây dựng hình ảnh liên tục nhiều năm liền so với một nhân vật “nóng sốt” nào đó chịu khó “tải mình” theo nhiều hình thức, kích cỡ khác nhau… Còn đấy sự đảo lộn giá trị của giàu và nghèo, của sang và hèn, của tiền và tiếng, giữa hô hào và thực hiện, giữa lời nói và hành động… Sự đảo lộn giá trị xét nhiều chiều kích đều đáng lo lắng.

Tạm khép lại vấn đề, thời gian trôi kéo theo đó là sự thay đổi của đời sống xã hội. Có những lối sống, những giá trị tích cực được hình thành là tín hiệu đáng vui mừng cho hạnh phúc của xã hội.

Nhưng có những giá trị được xem là cốt lõi của nhân cách con người bị mai một thì đó không chỉ là tiếng thở dài u buồn mà còn là sự mất mát, sự tổn thương vô cùng to lớn cho thế hệ đang sống và thế hệ mai sau... Các chương trình hành động kịp thời, mạnh mẽ, toàn diện và đồng bộ về định hướng giá trị cho giới trẻ phải là điều cần thực hiện.

Và xem chừng, trách nhiệm không thể được thực thi nếu làn sóng chủ quan sẽ không sao đâu, rồi cũng ổn mà… trở thành sự lựa chọn của những người quản lý hay những nhà giáo dục của hôm nay.

FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • "Nữ sinh đánh bạn, tung clip": Khủng hoảng giá trị sống?

    30/08/2018Thông Chi"Trước mắt, chúng ta nên chấp nhận sống chung với nó như sống chung với bao điều rối ren, phi lý trong cuộc sống thường ngày", TS Trịnh Hòa Bình, Viện Xã hội học, trao đổi với Bee.net.vn...
  • Chỉ giáo dục mới làm lan toả các giá trị

    17/06/2018Kim Yến thực hiện“Mười năm trồng cây, trăm năm trồng người”, giáo dục kỹ năng sống, văn hoá sống không thể làm theo kiểu ăn xổi, phải bắt đầu từ khi còn rất nhỏ
    trên ghế nhà trường, để mọi kiến thức ăn sâu, bắt rễ, mới có thể trở thành vô thức, bản năng. Xây dựng cơ sở lý luận, cơ sở chính trị, phải có con người đủ trình độ để thích nghi. Sự chuẩn bị của xã hội, điều kiện vật chất cũng chưa chu đáo...
  • Giáo sư Hồ Sĩ Quý: Rất cần một bảng giá trị không lệch lạc

    14/04/2015Giáo sư, TS. Triết học Hồ Sĩ Quý... Xét cho cùng đây cũng chính là vấn đề Con Người, vấn đề văn hoá, tất nhiên là khu biệt ở cộng đồng cán bộ, đảng viên của Đảng. Để có thể có một cái nhìn toàn diện hơn vấn đề này từ trong chiều sâu tâm thức văn hoá, đặt vấn đề trong tổng thể cộng đồng dân tộc, VHNA đã có cuộc trao đổi với giáo sư, tiến sĩ triết học Hồ Sĩ Quý – Viện trưởng Viện thông tin Khoa học xã hội. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
  • Bạo lực: Bóng ma của một xã hội ít nhân văn

    01/07/2014PGS. TS Tâm lý Huỳnh Văn SơnXã hội phát triển, có thể nhận ra những thay đổi trong bộ mặt đời sống. Sự phát triển nhanh của nhiều lĩnh vực đã làm đời sống thay đổi gần như toàn diện...
  • Bạo lực có mầm mống trong xã hội Việt

    16/05/2014Clip nữ sinh bạo lực khuấy động dư luận. Nhiều người sửng sốt vì tình trạng bạo lực học đường. Nhiều người khác giật mình chất vấn giáo dục, xã hội. Trong khi đó, nhà nghiên cứu văn hoá Vương Trí Nhàn cho rằng: Bạo lực có mầm mống trong xã hội Việt mà ta không tự thấy.
  • Trải nghiệm với những giá trị sống

    25/03/2014Trần Trọng ThứcChúng ta đang sống trong một thời kỳ mà nhiều giá trị xã hội và
    nhân văn bị đảo lộn hoặc biến chất. Và nếu như kết quả nào cũng là sự
    tổng hòa của nhiều nguyên nhân thì đi tìm đáp số cho thực trạng này là
    không hề đơn giản...
  • Xã hội đang chạy theo giá trị ảo?

    25/11/2013Anh ĐứcDường như tất cả đã sẵn sàng cho một nghìn năm Thăng Long mà sao vẫn thấy trăn trở một điều gì đó ẩn sâu sau những hoạt động ồn ào và náo nhiệt này. Đằng sau những hoạt động được gọi là "bề nổi" kia thì nhìn lại Hà Nội hôm nay đã thay đổi nhiều với Hà Nội trong hoài niệm xưa kia...
  • Những khoảng trống giá trị

    12/10/2013Nguyễn Vĩnh NguyênNhững huyền thoại thời chiến lần lượt ra đi. Những anh hùng của thời đổi mới cũng lần lượt ra đi. Điều mất mát lớn lao nhất của cộng đồng, không
    dừng lại ở sự vắng mặt của những con người, những cá nhân có công trạng
    trong những giai đoạn lịch sử cụ thể nào đó, mà là sự khủng hoảng những
    biểu tượng các giá trị tốt đẹp, bền vững, có tính hướng đạo...
  • Bồi đắp văn hoá và bảo toàn những giá trị tinh khôi

    31/05/2013Lê Ngọc Sơn(Thực hiện)Nếu các tâm hồn trẻ không cồn cào sự lo lắng trước nguy cơ xuống cấp trầm trọng văn hóa của dân tộc thì còn ai thắp lửa để xua đuổi cái xấu?
    Tự các bạn hãy lấy sáng kiến để phản ứng với cái xấu và có hành động hợp
    lý để cải tạo cái xấu. Các bạn là cả một lực lượng lấp biển vá trời
    trên mặt trận văn hóa này. Hãy biết lo lắng!
  • Sự thiếu hiểu biết là nguồn gốc của bạo lực

    20/08/2012Nguyễn Thị Từ HuyBài viết ngắn này là trăn trở của độc giả sau vụ bài văn của một học sinh thể hiện những suy nghĩ độc lập về bạo lực học đường nhưng lại bị cho điểm 0 kèm những lời phê nặng nề. Cuộc tranh luận xung quanh bài văn này có lẽ sẽ còn tiếp tục, giữa một bên bảo vệ quan điểm “cần đạt điểm cao ở kỳ thi” và một bên là quyền được sáng tạo của học trò...
  • xem toàn bộ