Tiền, ai mà không cần, vì nó là phương tiện sống, nhờ nó ta mới đổi được cơm ăn áo mặc - một nhu cầu cần thiết để duy trì sự sống.
Tiền cũng có nhiều loại, có loại được làm ra nhọc nhằn từ mồ hôi nước mắt, mưa nắng dãi dầu trên đồng sâu ruộng cạn, cũng có loại được tạo ra quá dễ dàng qua sự mua bán, đổi trao. Kiếm tiền bằng cách nào đây để khi cầm đồng tiền trên tay ta không hổ thẹn với lương tâm, tự tin ngẩng cao đầu mà không phải lảng tránh ánh nhìn của ai đó. Phải ăn ở làm sao với đồng tiền để khi nhìn vào người ta không áy náy nhân cách của mình.
Hồi còn đi học, nhóm bạn cùng lớp của tôi gần như đứa nào cũng đi làm thêm. Thấy việc nào có lương hậu một chút là tụi nó sẵn sàng cúp tiết, thậm chí nhờ người thi giùm để đi làm. Chúng bảo: “Cơ hội không đến hai lần, tranh thủ kiếm được đồng nào hay đồng ấy”.
Thầy cô biết nhưng không đành cho rớt, làm sao nỡ phạt học trò khi vì cơm áo gạo tiền chúng phải mưu sinh. Những buổi trưa ngồi học ở giảng đường, thấy lớp vắng đi, chúng tôi đọc được nỗi buồn trong mắt thầy chủ nhiệm. Dù rất thương học trò nhưng cuối cùng thầy cũng không cứu được hết, nên có đứa ra trường phải ở lại vì nợ quá nhiều môn. Ngày cuối năm ngồi lại bên thầy, đứa nào cũng rưng rưng xúc động.
Thầy dạy: “Nghề nghiệp không chỉ để kiếm tiền, nó còn là một trong những giá trị phải có để tự khẳng định. Không có nghề hoặc có việc làm mà không làm thì tự biến mình thành cây chùm gửi, thành một dây leo”. Chúng tôi tự hứa với lòng sẽ không làm thầy thất vọng.
Ra trường mỗi đứa một nơi, có đứa cầm bằng đại học về quê nối nghiệp ruộng đồng của cha mẹ, có đứa lên rừng theo lý tưởng, đứa chuyển qua buôn bán, đứa phiêu bạt nơi xứ người... Chỉ một số rất ít may mắn được theo đúng nghề mình đã chọn. Bạn bè liên lạc cho nhau chỉ qua vài dòng email ngắn ngủi. Rồi tháng, rồi năm... biệt vô âm tín. Bạn nơi xứ người không biết bây giờ ra sao? Tháng rồi nghe tin H. lớp trưởng làm ăn thua lỗ, không trả nổi nợ phải vào tù.
Tan rồi giấc mơ làm ông chủ. Ngày xưa, H. là đứa ham kiếm tiền nhất. Làm giàu là mục đích sống của H.. H. nói phải có tiền mới làm cuộc sống mình có ý nghĩa hơn, phong phú hơn. Khát vọng đó đã làm H. xem đồng tiền là mục đích tối thượng để rồi nhân cách, phẩm giá cũng bị chi phối bởi đồng tiền.
Trường hợp của N. lại càng buồn. Làm thư ký không hợp, N. đi tiếp thị bia, cặp với một ông đã có gia đình, được ông ta bao ăn ở. N. bây giờ thực tế lắm, mỗi tháng canh tới kỳ lãnh lương để moi ông bồ già vài triệu để dành, nếu không đưa đủ thì làm mình làm mẩy. Mong ước được đi đây đi đó, trở thành một nữ phóng viên nổi tiếng chuyên viết bài bênh vực cho người sức yếu thế cô của N. giờ chỉ còn trong mơ...
Ngày họp mặt lớp chỉ lèo tèo mấy đứa còn bám trụ lại được thành phố. Mới mấy năm mà ai cũng có vẻ già dặn, trán hằn nếp nhăn lo nghĩ. Ngồi bên nhau nghe bạn nhắc kỷ niệm thì ít, bàn chuyện làm giàu thì nhiều. Bạn cho rằng chuyện làm giàu là lý tưởng cần phải đạt tới. Bạn giờ thích có nhiều tiền để là người mạnh, làm ông chủ chứ không thèm cái danh hiền lành, vất vả của một nghề như xưa.
Buồn thật! Tại sao bạn lại có tư tưởng kiếm tiền bằng mọi giá? Mỗi ngày, mỗi tuần từ bao câu chuyện về các vụ án, từ bao cảnh đời cùng số phận con người đã bị tha hóa, biến chất cũng vì tiền, bạn có thấy hay không? Mong rằng bạn sẽ kiếm được những đồng tiền sạch, tiền bền từ sức lao động chân chính của mình.
