ChúngTa.com

Nếu có một cuộc thống kê chính thức thì văn hóa sẽ là một trong những lĩnh vực đứng đầu bảng về số lượng các hội thảo diễn ra mỗi năm. Nhưng có phải hội thảo nào cũng đạt được chất lượng như mong đợi?

Thâm niên gần 10 năm "lặn lội" cùng các hội thảo trong lĩnh vực văn hóa cho phép người viết bài đưa ra một kết luận mang tính chủ quan là: Nếu có những hội thảo thực sự nghiêm túc, hiệu quả cao thì cũng có những hội thảo chỉ làm được mỗi việc là... ngốn thời gian của các đại biểu! Nếu có những hội thảo căng thẳng đến tận phút chót thì cũng có những hội thảo... vui như hội! Khoan hãy nói đến các hội thảo mà "hội" nhiều hơn "thảo", ở đây, người viết chỉ điểm mặt một số hội thảo khá kỳ lạ, vì "chất lượng" đấy mà vẫn không "hiệu quả"!

Hội thảo về ca khúc mới. Không hiểu do sơ suất của Ban tổ chức hay do giới sáng tác trẻ thờ ơ mà chẳng thấy bóng dáng một mái đầu xanh nào cả. Những góp ý thẳng thắn về ca từ, giai điệu... lẽ ra dành cho "bọn trẻ", thì rốt cuộc lại để chính các "bô lão"... hát cho nhau nghe!

Hội thảo về tượng đài tại Hà Nội. Suốt một buổi sáng chen chúc trong phòng hội thảo chật chội, nóng bức, các nhà điêu khắc, các họa sĩ, giới phê bình mỹ thuật đã đưa ra hàng loạt ý kiến cực kỳ xác đáng và đầy tâm huyết về những hạn chế trong xây dựng tượng đài. Thế nhưng thật đáng tiếc, nhìn trước nhìn sau tuyệt không thấy ai trong giới lãnh đạo Hà Nội - những người cần nghe nhất có mặt. Vậy là cũng lại... hát cho nhau nghe! Độc đáo hơn nữa là một cuộc tọa đàm (kín) về vị trí xây dựng một tượng đài tại Hà Nội. Sau cả một buổi chiều toát mồ hôi tranh luận về địa điểm dựng tượng, nghe "phán quyết" của chủ tọa, các đại biểu mới... ngớ người vì hóa ra, vị trí đặt tượng đã được quyết định từ trước rồi, còn tọa đàm bày ra cho... phải phép mà thôi!

Những chuyện... cười ra nước mắt về hội thảo không chỉ có thế. Xung quanh các đại biểu tham dự cũng lắm chuyện khôi hài. Thiếu kiên nhẫn là bệnh phổ biến của các đại biểu văn nghệ sĩ nhà ta. Cứ nghe hết báo cáo đề dẫn, cùng lắm một vài tham luận đầu tiên hoặc đọc xong tham luận của mình là nhấp nhổm... chuồn. Các cuộc hội thảo kéo dài một ngày, tới buổi chiều thế nào số đại biểu cũng giảm đi ít nhất một nửa. Các cuộc hội thảo diễn ra 2-3 ngày còn... xơ xác hơn. Vậy nên, có chuyện thật như đùa là trong một hội thảo quốc tế, đoán trước sự tình, Ban tổ chức đã công khai năn nỉ các đại biểu cố gắng tham dự phiên họp buổi chiều cho... đỡ ngượng với các chuyên gia quốc tế, dù vậy nhưng tới chiều cũng chỉ còn lác đác vài ba đại biểu. Thế là, rút kinh nghiệm, nhiều hội thảo đã "khóa chân" đại biểu bằng cách chỉ phát tài liệu và phong bì vào... cuối buổi! Có những đại biểu, thừa tính kiên nhẫn đấy nhưng lại mắc bệnh... chóng quên. Chẳng hạn, trong hội thảo của UNESCO về bảo tồn phố cổ, một nhà khoa học cỡ lớn của Hà Nội, vừa mới hùng hồn chỉ trích chủ trương này, chủ trương kia liên quan đến cầu Long Biên, sau đấy đã... quay ngoắt 180 độ, chối phắt tất cả những gì mình nói khiến báo giới một phen chưng hửng. Thế cũng chưa bằng một nhà nghiên cứu văn hóa cũng của Hà Nội, vừa trình bày xong nhận định về thực trạng của các làng nghề thủ công truyền thống, ra đến cửa đã hăm dọa cánh phóng viên: "Nếu đưa ý kiến của tôi lên báo, tôi kiện!" (?).

Một số đại biểu khác, không mắc hai bệnh trên thì lại mắc bệnh... lỳ. Hội thảo về lý luận phê bình văn học, mặc kệ cử tọa sốt ruột vỗ tay hai ba lần... mời xuống, một đại biểu vẫn cứ say sưa về "thần tượng văn chương" của mình trong một tham luận chả ăn nhập gì với chủ đề hội thảo. Tọa đàm nằm trong khuôn khổ Đại hội Mỹ thuật (diễn ra năm vừa rồi) cũng vậy. Ở dưới, các họa sĩ đập bàn đập ghế rầm rầm vì tham luận lan man quá, ở trên, đại biểu vẫn cương quyết "Các anh cứ việc phản đối. Đọc hết tham luận của mình tôi... mới xuống!". Đến nước này thì cử tọa chỉ có nước kêu trời: Không hiểu ban tổ chức "làm ăn" thế nào mà để lọt sổ lắm tham luận... lãng nhách như thế!

Cùng với xu thế hội nhập giao lưu quốc tế, gần đây, người ta chứng kiến sự nở rộ các hội thảo quốc tế ở Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực văn hóa. Phải nói rằng, các chuyên gia quốc tế đã đem đến một không khí làm việc cực kỳ chuyên nghiệp. Bên cạnh phần tư liệu được chuẩn bị hết sức công phu là những bài phát biểu, diễn thuyết kèm theo thảo luận có khi kéo dài đến cả tiếng đồng hồ, hoàn toàn nói vo, trái ngược hẳn với thói quen đọc văn bản của các đại biểu Việt Nam. Thế nhưng, không phải hội thảo quốc tế được tổ chức tốn kém và hoành tráng nào cũng có hiệu quả thiết thực. Như hội thảo quốc tế về bảo tồn phố cổ. Không rõ các chuyên gia quốc tế đã tìm hiểu thế nào về thực trạng phố cổ Hà Nội mà sau hai ngày hội thảo cùng một chuyến du khảo, có vị đã tuyên bố thế này: Theo tôi, phố cổ của các bạn chẳng có vấn đề gì cả! Một chuyên gia khác cũng cho rằng: Phố cổ Hà Nội nên giữ nguyên nền kinh tế vỉa hè! Đương nhiên là sau đấy, Hà Nội vẫn tiếp tục thắt chặt quan điểm hè thông đường thoáng, cấm bán hàng rong, đặc biệt là trong khu phố cổ. Rồi hội thảo quốc tế về bản quyền. Đại biểu Việt Nam ngồi ngơ ngác nghe các chuyên gia quốc tế diễn thuyết về những vấn đề tận đâu đâu. Hóa ra, thế giới đã đi đến cấp độ bản quyền cho sách điện tử còn chúng ta vẫn đang ở những bước đầu tiên. Chỉ còn nước trách Ban tổ chức, ráo riết mời về cho bằng được những tên tuổi sáng giá, nhưng lại quên mất khâu "làm công tác tư tưởng" để hai bên ta và bạn có thể hiểu nhau hơn và hợp tác hiệu quả hơn.

Tóm lại, sau khi đã liệt kê mỏi tay (tuy chưa đầy đủ) những điều "mắt thấy tai nghe" tại các hội thảo, người viết bài bỗng nảy sinh thắc mắc: Tại sao chưa ai nghĩ tới một hội thảo về cách thức tổ chức hội thảo và tác phong tham dự hội thảo thế nào cho nghiêm túc, hiệu quả nhỉ? Nên lắm chứ!