Eamonn Butler đã viết được một tác phẩm dẫn nhập đáng khâm phục và đầy sức thuyết phục về cuộc đời và tư tưởng của Adam Smith, giúp mọi người hiểu được thực chất tư tưởng của Adam Smith là gì.
Tác giả : Eamonn Butler Dịch giả : Phạm Nguyên Trường Số trang : 140 Giá bìa : 26000 VNĐ Khổ sách : 13x19 cm Loại bìa : Mềm, tay gập Phát hành : Công ty CP Đại lý xuất bản VNN Năm xuất bản : 2010 Tình trạng : Còn Sách
Trích lời nói đầu:
Eamonn Butler đã viết được một tác phẩm dẫn nhập đáng khâm phục và đầy sức thuyết phục về cuộc đời và tư tưởng của Adam Smith. Đây là tác phẩm dẫn nhập ngắn và hay nhất mà tôi từng biết, nó sẽ giúp mọi người hiểu được thực chất tư tưởng của Adam Smith là gì.
Eamonn Butler tránh xa những cuộc bút chiến về kinh tế chính trị học của Adam Smith mà người ta đã viết rất nhiều suốt bao năm qua. Cuốn sách này, viết về con người và tác phẩm của Adam Smith, là một sự đánh giá chính xác công trình tổng hợp có một không hai của ông về sự tiến hoá của xã hội Anh cho đến giữa thế kỉ XVIII.
Adam Smith (1723-1790), một nhà triết học và kinh tế học nổi tiếng người Scotland, nổi tiếng với tác phẩm An Inquiry into the Nature and Causes of The Wealth of Nations (Tìm hiểu về bản chất và của cải của các quốc gia) (1776), một trong những tác phẩm có ảnh hưởng nhất từng được viết ra từ xưa đến nay. Smith, dựa trên nhận thức hoàn toàn mới về cách thức hoạt động của xã hội hiện đại, đã đưa tư duy của chúng ta về đời sống kinh tế từ hình thức cổ đại đến một hình thức khác hẳn.
Tác phẩm The Theory of Moral Sentiment (Lí thuyết về cảm nhận đạo đức), ít được biết đến hơn được xuất bản mười bảy năm trước khi cuốn An Inquiry into the Nature and Causes of The Wealth of Nations (Của cải của các quốc gia) xuất hiện. Người ta đã cho rằng trong giai đoạn đó Smith đã chuyển từ quan niệm cho rằng lòng nhân từ là động cơ hành động của con người sang quan niệm cho rằng tính tư lợi phi đạo đức mới là động cơ đích thực. Nhưng từ những ghi chép của những sinh viên vô danh trong các năm 1762-1763, chúng ta biết rằng phần lớn các bài giảng của Smith đã tái xuất hiện gần như nguyên văn trong tác phẩm Của cải của các quốc gia, xuất bản vào năm 1776. Ông xuất bản các bài giảng (1751-1764) dưới tên gọi là Lí thuyết về cảm nhận đạo đức vào năm 1759. Như vậy là Adam Smith không có những quan điểm trái ngược nhau về động cơ của con người.
Smith là nhà luân lí học. Trong thế kỉ XVIII kinh tế học chưa trở thành ngành học riêng biệt, mãi đến thế kỉ XIX nó mới trở thành một ngành học mới. Đúng là đã có rất nhiều tác giả, cả trước đây lẫn hiện nay, viết về kinh tế (Đại học Yale lưu trữ mấy ngàn tác phẩm viết từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII), và một số người đã có đóng góp đối với môn kinh tế học, nhưng không có ai khảo sát một cách qui mô và theo kiểu như Smith đã làm.
Trước Smith, môn kinh tế chính trị học tập trung vào việc làm giàu cho hoàng đế và quốc gia bằng những thỏi vàng và bạc để tài trợ cho những cuộc chiến tranh ở nước ngoài. Của cải của các quốc gia tập trung chú ý vào việc làm giàu cho người tiêu thụ thông qua “sản phẩm hàng năm của đất đai và sức lao động”. Đấy không chỉ là một cuốn sách giáo khoa thông thường, đây là một tác phẩm chú tâm thảo luận về bản chất của của cải và những nguyên nhân làm cho của cải gia tăng.
[…]
Của cải của các quốc gia đã giáng một đòn chí tử vào “những nguyên tắc của môn kinh tế chính trị học” trọng tiền thời ông, khi những nguyên tắc này tiến hóa cùng với sự phục hồi của châu Âu sau vụ sụp đổ của đế chế La Mã và sự thoát thai của những quốc gia dân tộc kéo dài suốt một ngàn năm từ chế độ phong kiến và các sứ quân.
[…]
Trí tuệ của ông không phải ở chỗ phát minh ra sự phân công lao động – “vinh quang” này thuộc về Plato, còn ở thời “hiện đại” thì thuộc về Sir William Petty (1690) – mà ở chỗ nhận ra ý nghĩa của nó như là phương tiện lan truyền của cải đến phần đông dân cư chứ không phải chỉ cho những người giàu có nhất, và làm cho tất cả mọi người đều trở thành giàu có sau một vài thế hệ.
Điều đó lại đưa ông đến những câu hỏi như: Nếu phân công lao động là then chốt thì cái gì sẽ làm gia tăng sản lượng, phần đóng góp của mỗi người được quyết định như thế nào, và quan trọng là, đâu là chướng ngại vật trên đường dẫn tới sự giàu sang? Trong cú nhảy từ mô tả sang phân tích vấn đề, ông đã đặt nền móng cho một môn khoa học mới về kinh tế.
[…]
Hầu như tất cả những cái gọi là lạc đề và giải thích cụ thể những điều được cho là nguyên nhân làm cho Của cải của các quốc gia có vẻ “khó hiểu” và “không liên quan” đến độc giả thời nay là do người ta đã không hiểu ý định của ông. Ông không phải là tác giả của một cuốn sách viết về “những nguyên tắc của kinh tế học” với văn phong hiện đại - thời Smith còn sống chưa có môn học như thế. Ông chỉ viết một bản thu hoạch về quá trình tìm tòi của mình về ý nghĩa thực sự của cải của quốc gia, cái gì làm cho của cải gia tăng và thúc đẩy xã hội tiến tới thịnh vượng cũng như nguyên nhân làm cho xã hội không thể tiến bộ được. Cuốn sách của ông đã được xuất bản đúng lúc. Đấy chính là thiên tài của ông và cũng là di sản ông để lại cho chúng ta. Cuốn sách của Eamonn Butler là cơ hội tốt nhất để bạn hiểu tại sao lại như thế.
Gavin Kennedy 1
1 Eamonn Butler đã viết được một tác phẩm dẫn nhập đáng khâm phục và đầy sức thuyết phục về cuộc đời và tư tưởng của Adam Smith, giúp mọi người hiểu được thực chất tư tưởng của Adam Smith là gì.
*********
Tóm tắt (Eamonn Butler, Khảo lược Adam Smith, Phạm Nguyên Trường dịch, trang 13-14):
Đôi dòng giới thiệu về tác giả:
Tiến sĩ Eamonn Butler là Giám đốc Viện Adam Smith, một cơ quan nghiên cứu (think tank) có nhiều ảnh hưởng, từng chấp bút cho một loạt chính sách nhằm thúc đẩy sự lựa chọn và cạnh tranh trong việc cung cấp các dịch vụ trọng yếu. Ông có bằng kinh tế học, triết học và tâm lí học và đã bảo vệ luận án tiến sĩ triết học (PhD) tại trường đại học St Andrew vào năm 1978. Trong những năm 1970 ông còn nghiên cứu các vấn đề về hưu bổng và chăm sóc sức khoẻ cho Hạ viện Mỹ ở Washington, DC. Sau khi quay lại Anh, ông giữ chân biên tập viên tạp chí British Insurance Broker, rồi trở thành giám đốc Viện Adam Smith, mà ông đã góp công thành lập. Tiến sĩ Butler là tác giả của khá nhiều cuốn sách và bài báo viết về lí thuyết và hoạt động kinh tế, cũng như đồng tác giả của khá nhiều tác phẩm về trí thông minh và kiểm tra chỉ số thông minh (IQ).
Của cải của các quốc gia không phải là số vàng bạc chứa trong kho, như những người theo phái trọng tiền* vẫn nghĩ, mà là tổng giá trị sản phẩm và thương mại của quốc gia đó – ngày nay chúng ta gọi là tổng sản phẩm quốc nội (GDP).
Tự do trao đổi làm cho cả hai bên đều có lợi. Người ta sẽ không trao đổi khi nghĩ rằng mình bị thiệt. Vì vậy nhập khẩu mang lại lợi ích cho chúng ta cũng như hàng xuất khẩu của chúng ta mang lại lợi ích cho người khác. Chúng ta không cần phải làm cho người khác nghèo đi thì mình mới giàu lên. Thực ra, chúng ta sẽ được lợi nếu người tiêu dùng của chúng ta là những người giàu có.
Các qui định về quản lí thương mại đã được xây dựng một cách thiếu căn cứ và phản tác dụng. Thuế khoá, thuế nhập khẩu, tài trợ cho xuất khẩu và ưu tiên cho các ngành sản xuất trong nước là những mối đe doạ đối với sự thịnh vượng.
Năng lực sản xuất của quốc gia phụ thuộc vào việc phân công lao động và tích luỹ tư bản. Năng suất gia tăng nhanh chóng nếu chia sản xuất thành nhiều công đoạn nhỏ, mỗi công đoạn lại được những người có tay nghề thực hiện. Người sản xuất thu được giá trị thặng dư để có thể đầu tư tiếp.
Thu nhập của đất nước trong tương lai phụ thuộc vào tốc độ tích luỹ tư bản. Những ngành có năng suất cao càng được đầu tư nhiều thì càng sản xuất được nhiều của cải hơn trong tương lai.
Khi được tự do trao đổi và cạnh tranh, thị trường tự động tập trung chú ý vào những nhu cầu thiết yếu nhất. Khi một món hàng hoá nào đó trở nên khan hiếm thì người dân sẵn sàng trả giá cao hơn. Cung cấp các hàng hoá này sẽ mang lại lợi nhuận cao hơn , vì vậy người sản xuất đầu tư nhiều hơn cho việc sản xuất các loại hàng hoá đó.
Thịnh vượng sẽ gia tăng nhanh nhất khi có thị trường cởi mở và cạnh tranh, trao đổi tự do và không bị ép buộc. Quốc phòng, luật pháp và chế độ pháp trị là để duy trì sự cởi mở đó. Tự do và tư lợi không dẫn đến hỗn loạn mà – như được một “bàn tay vô hình” dẫn dắt - tạo ra trật tự và hài hoà.
Các nhóm đặc quyền sử dụng quyền lực của nhà nước nhằm làm méo mó hệ thống thị trường để thu lợi riêng. Người sử dụng lao động và người có tay nghề có thể cổ vũ cho những điều luật ngăn chặn cạnh tranh như đặt ra rào cản không cho người khác tham gia hoạt động trong những ngành nghề cụ thể nào đó.
Thuế khoá phải tỉ lệ thuận với thu nhập, phải xác định và dễ đóng. Mức thuế phải thấp để người ta có thể nộp, thuế phải không được gây cản trở cho doanh nghiệp, không được quá nặng vì sẽ khuyến khích trốn thuế và không được đòi hỏi nhân viên thuế vụ phải đến kiểm tra doanh nghiệp một cách thường xuyên.
Con người vốn có sự “thông cảm” (hay “đồng cảm”) tự nhiên với người khác. Điều đó giúp họ tiết chế hành vi của mình và tạo ra sự hài hoà. Đấy chính là cơ sở của việc đánh giá hành vi và là nguồn gốc đức hạnh của con người. Bản chất của con người là động cơ dẫn đến sự hình thành xã hội hài hoà chứ không phải là lí do sinh ra những người quá khích hay viển vông.
* Trước đây thường dịch là trọng thương - ND
Mục lục sách
Tác giả Lời giới thiệu Tóm tắt Lời nói đầu
Adam Smith - một nhân vật quan trọng
Quan niệm cũ về kinh tế học
Hiệu quả của trao đổi tự do
Chế độ xã hội trên cơ sở tự do
Tâm lí học của đức hạnh
Tư lợi và đức hạnh
Bản chất của con người và xã hội loài người
Cuộc đời và sự nghiệp của Adam Smith
Kirkcaldy và Glasgow
Oxford và những biện pháp khuyến khích
Những ngày đầu trên bục giảng
Những chuyến du hành
Của cải của các quốc gia
Cố vấn hải quan
Của cải của các quốc gia
Những chủ đề bao trùm của cuốn sách
Sản xuất và trao đổi
Tích luỹ tư bản
Lịch sử của các định chế kinh tế
Lí thuyết kinh tế và chính sách
Vai trò của chính phủ
Của cải của các quốc gia ngày nay
Lí thuyết về cảm nhận đạo đức
Những chủ đề chính của tác phẩm
Đồng cảm một cách tự nhiên là cơ sở của đức hạnh
Thưởng, phạt và xã hội
Công lí là nền tảng
Tự phê bình và lương tâm
Các qui tắc đạo đức
Thái độ đối với của cải
Tự hoàn thiện
Bàn về đức hạnh
Xây dựng xã hội đức hạnh
Các bài giảng và tác phẩm khác của Smith
Một đề tài nhất quán
Smith bàn về triết lí của khoa học
Tâm lí học của quá trình giao tiếp
Smith bàn về chính phủ và chính sách công
Kết luận
Bàn thêm về bàn tay vô hình
Người giàu tạo công ăn việc làm cho người nghèo
Nền công nghiệp trong nước và nước ngoài
Hậu quả không dự định trước của hành động của con người
Hệ thống tự du trì
Hành động mang tính cá nhân và kết quả mang tính xã hội
