Thái sư Trần Thủ Độ - người có vai trò quyết định đối với cơ nghiệp nhà Trần. Ông nổi tiếng về tính chính trực, liêm minh ít người có.
.
Thái sư Trần Thủ Độ:
- Suy cho cùng, tôi vẫn ngại cái bọn nho sĩ, nó đóng đinh mình vào sử xanh như một tên tội đồ. Thực tình, tôi ngại bọn họ lắm bà ơi!
.
Trần Thị Dung (phu nhân):
- Ông mà cũng ngại cái bọn trói gà không chặt ấy nữa à. Tay ông làm ra lịch sử, ông sợ gì họ nào. Phu nhân chép miệng: - Mấy lại họ chỉ cao đạo thế thôi, chứ anh nào cũng nhát, cũng tham cả đấy. Ông cứ đe nẹt xong, thí cho mỗi tên mươi mẫu đất để dưỡng già, lại không tranh nhau mà chép:
“THÁI SƯ TRỌNG KẺ SĨ MÀ THỰC CÓ LÒNG NHÂN”
Chỉ có mười chữ để đổi lấy mười mẫu đất, tôi đố anh nho sĩ nào dám cứng lòng. Nếu không thế, ông cứ chặt đầu tôi. Phu nhân mỉm cười mặt hơi vênh, vẻ như thách thức.
.
Thái sư đi đi lại lại trong đại sảnh, đầu hơi cúi, vẻ trầm tư. Thoắt ông đứng trước phu nhân nói:
- Tôi đã nghĩ kỹ rồi bà ạ. Nhân cách kẻ sĩ thời nay, đúng như bà nói. Nếu tôi đe nẹt họ, rồi lại vờ kính trọng họ, và thí cho họ một chút lợi lộc, là họ lăn xả vào chân tôi như một lũ chó đói nịnh chủ. Trong một trăm đứa, ắt hơn chín chục đứa sẽ làm như vậy. Nhưng nhất định sẽ có dăm bảy đứa khinh tôi, và nhổ toẹt vào các thứ mà tôi đem ra phỉnh dụ chúng.
.
- Thế thì ông chém cổ chúng đi. Ông vẫn là người phách lực lắm kia mà.
.
Trần Thủ Độ đăm chiêu suy nghĩ, đoạn ông đứng phắt dậy nói dằn từng tiếng:
- Dẫu tôi có dùng gươm chém chúng thì chỉ chém được một đời nó thôi. Còn như nó mà dùng bút chém tôi, thì nó chém tới cả muôn đời con cháu tôi nữa kia.
.
Trần Thủ Độ lắc đầu, vẻ như người đã biết kính sợ. Ông nói tiếp:
- Chớ có dại mà coi thường sức mạnh của chữ nghĩa, được viết ra từ những kẻ sĩ có nhân cách cao. Thái sư hạ giọng: - Điều mà tôi sợ là sợ ở chỗ đó, bà có hiểu không?
.
Ngưng một lát, thái sư lại tiếp:
- Còn bà cứ nhắc đi nhắc lại cái chuyện tay tôi làm ra lịch sử để làm gì? Bà nói thế, cũng có phần đúng. Nhưng tôi lại không thể dùng chính cái bàn tay ấy mà che lấp được lịch sử…
.
(Trích trong “Bão táp cung đình” – Tập 1 – Nhà văn Hoàng Quốc Hải, tr.315 – 316, NXB Phụ Nữ, 2016)
