Hợp tác - nội dung triết học cơ bản của đời sống hiện đại

03:38 CH @ Thứ Hai - 20 Tháng Bảy, 2020

Bản chất của vấn đề nâng cao năng lực hợp tác là xây dựng một nền văn hoá mở, một nền văn hoá biết cách tiếp nhận và chung sống với các nền văn hoá khác. Hợp tác, vì thế là nội dung triết học quan trọng nhất để kiến tạo hiện tại và tương lai. Nó trở thành triết lý để sống và phát triển của toàn nhân loại.

1. Những thay đổi cơ bản của đời sống kinh tế - chính trị thế giới

Sự mở rộng đầu tư nước ngoài. Hãy thử nhìn vào chiếc TV của bạn, rất có thể đó là một chiếc Sonycủa "Nhật" hay một chiếc Daewoo"Hàn Quốc". Nhưng hãy để ý đến dòng chữ bên dưới, gần như chắc chắn là bạn sẽ lại thấy một dòng chữ khác "Made in Singapore" hoặc "Made in Vietnam". Điều này chắc chắn sẽ chẳng khiến bạn ngạc nhiên. Nhưng vậy thì đó là TV Nhật hoặc Hàn Quốc, hay TV Singapore hoặc Việt Nam? Hiện tượng này chỉ có trong thế kỷ của chúng ta, khi hàng hoá đã trở thành sản phẩm có quốc tịch không rõ ràng, và rất có thể việc kinh tế Việt Nam tăng trưởng gấp đôi lại khiến cho Hàn Quốc thu lợi gấp ba.

Trên đây chỉ là một ví dụ nhỏ về sự thâm nhập của các công ty đa quốc gia vào đời sống. Thật ra, còn có nhiều sự thâm nhập khác, khó nhìn thấy hơn, và dễ khiến cho chúng ta nhầm lẫn. Ngày nay, kêu gọi đầu tư nước ngoài đang là một chính sách lớn, và là mục tiêu cạnh tranh của nhiều nước trên thế giới. Hàng năm, chính phủ các nước vẫn đưa ra danh sách những quốc gia đầu tư lớn nhất vào lãnh thổ mình. Trong rất nhiều trường hợp, những quốc gia đứng hàng đầu không phải là những quốc gia lớn và nhiều tiềm năng nhất. Nhưng nếu xem xét kỹ lưỡng, ta lại thấy một bức tranh hoàn toàn khác. Hầu hết các công ty của các quốc gia có vốn đầu tư lớn lại thuộc sở hữu của những công ty lớn của các nước giàu.

tầng lớp kỹ trị". Đó là một thuật ngữ không rõ ràng. Đôi khi, người ta dùng nó để chỉ những thế hệ hiện đại, được trang bị những kiến thức khoa học - kỹ thuật và nắm giữ vai trò lãnh đạo. Nói cách khác, người ta coi "tầng lớp kỹ trị" là hậu duệ của các tầng lớp cai trị theo lối cũ - thế hệ những nhà chính trị mới. Đôi khi, người ta gọi những nhà kỹ trị là những người nắm quyền lực lớn nhờ vào kỹ thuật. Theo quan điểm này, Bill Gate có thể được coi là một đại diện điển hình. Vậy thực chất, những nhà khoa học hoặc kỹ nghệ có tạo nên một lực lượng, và nắm giữ một quyền lực như vậy hay không? Hiển nhiên là xã hội ngày càng được kỹ nghệ hoá cao hơn, và các nhà lãnh đạo buộc phải có những năng lực nhất định để có thể hiểu và sử dụng các kỹ nghệ. Đó là giai đoạn hiện đại của sinh hoạt chính trị toàn cầu. Trình độ kỹ thuật ở mỗi thời đại là khác nhau, do đó, nhà kỹ thuật cũng phải thay đổi cho phù hợp với những yêu cầu mới. Tóm lại, tầng lớp kỹ trị không phải là tầng lớp cai trị bằng kỹ thuật.

Những yêu cầu của trật tự thế giới mới. Trật tự thường được coi là tiến bộ, trái ngược với sự hỗn loạn, vô chính phủ. Thực ra, đó chỉ là một cách quan niệm đơn giản, là sản phẩm của những định kiến do hệ thống lưỡng phân. Nếu quan niệm như thế thì sẽ làm nghèo cuộc sống, chẳng khác gì việc phân định những sự kiện lịch sử thành tốt hoặc xấu. Tuy nhiên, khi nói về thế giới thì sự lo âu đã khiến chúng ta nghĩ rằng trật tự tốt hơn hỗn loạn, mặc dù chúng ta vẫn phải xem xét trật tự đa cực tốt hơn hay tồi hơn trật tự hai cực đã tồn tại trong thời chiến tranh lạnh.

Trên thực tế, khái niệm "trật tự thế giới" chỉ có ý nghĩa miêu tả thuần tuý. Nó chỉ ra cách thức, trình tự và quy luật sắp xếp các chủ thể trong quan hệ quốc tế. Trật tự quốc tế có tính ổn định nhất định, thể hiện tương quan lực lượng cũng như đặc tính của các quan hệ quốc tế trong một giai đoạn lịch sử nhất định.

Tuy nhiên, với quan niệm như vậy về trật tự, chúng ta lại thấy có những vấn đề mâu thuẫn. Bởi vì, trong lịch sử, trật tự thế giới là kết quả của sự áp đặt bằng vũ lực của một hay vài quốc gia mạnh nhất. Trật tự đó, về thực chất, không phải là trật tự, vì nó chứa đựng những mầm mống nguy hiểm của sự bùng nổ. Vì vậy, trật tự thế giới mới phải là hệ thống những quan hệ được xây dựng và thoả thuận phù hợp với những đòi hỏi tự nhiên của sự phát triển.

2. Hợp tác trong thế giới mới

Hợp tác là yêu cầu tự thân của cuộc sống. Để tồn tại và phát triển, từ bao đời nay, mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, dù muốn hay không, vẫn không ngừng hợp tác để giải quyết các vấn đề xã hội. Lịch sử cho thấy, nhiều cộng đồng, mặc dù thiếu tài nguyên, vẫn phát triển rất nhanh. Ngược lại, nhiều cộng đồng sở hữu nguồn tài nguyên phong phú vẫn rơi vào tình trạng trì trệ, kém phát triển. Nguyên nhân dẫn đến thành công thì nhiều, nhưng nguyên nhân dẫn đến thất bại thì chỉ có một - đó là tình trạng biệt lập với các cộng đồng khác về mọi mặt kinh tế, chính trị, văn hoá...

Thực tế cho thấy, những cộng đồng phát triển đều biết hợp tác, và thực hiện hợp tác ở mức độ rất cao với các cộng đồng khác. Hiện nay, khi xã hội loài người đã phát triển đến trình độ cao và cùng với sự xuất hiện của xã hội tri thức, con người không thể tiếp tục hợp tác một cách rời rạc và nhiều khi do tình thế thúc ép như trước nữa. Ngày nay, hợp tác, không chỉ là nhu cầu tăng thêm sức lực hoặc trí lực để hoàn thành những mục tiêu chung, mà quan trọng hơn, trở thành nhu cầu tự thân của cuộc sống mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng, do họ đang ngày càng phụ thuộc vào nhau hơn bao giờ hết. Cự tuyệt hợp tác hoặc thiếu khả năng hợp tác đồng nghĩa với trì trệ và kém phát triển. Cuộc sống mới đòi hỏi phải nhận thức lại vai trò và khả năng hợp tác như là một giải pháp chủ yếu, để nhân loại chung sống và phát triển.

Hợp tác như là triết học nhân văn hiện đại. Trong lịch sử đã từng có những triết học về sự sinh tồn, chẳng hạn như các tư tưởng cực đoan của chủ nghĩa Quốc xã, với luận điểm rằng để sinh tồn một cá nhân hoặc cộng đồng này phải loại trừ cá nhân hoặc cộng đồng khác, hay thuyết Darwin xã hội, hoặc để phát triển giai cấp này phải tiêu diệt giai cấp kia. Về thực chất, đó là triết học của Chia rẽ và Loại trừ, ủng hộ một thực thể này, chống lại một thực thể khác. Triết học này không là gì khác ngoài sự biện minh cho các cuộc chiến tranh và thực chất là thứ triết học chống lại con người. Triết học sai lầm này đã đưa nhiều cộng đồng vào ngõ cụt, và mang lại những hậu quả bi thảm trong lịch sử nhân loại. Thực tế cho thấy, mỗi cá nhân và mỗi cộng đồng tồn tại và phát triển không phải bằng sự loại trừ cá nhân và cộng đồng khác (những đối thủ), mà ngược lại, bằng việc biết hợp tác hiệu quả nhất với cá nhân và cộng đồng khác (những đối tác).

Theo chúng tôi, nhân loại cần một triết học mới, triết học về Hợp tác, bởi bản chất của Tự nhiên là Hợp tác chứ không phải Chia rẽ và Loại trừ. Triết học về Hợp tác chính là triết học của Hoà bình và Phát triển.Nó giúp cho mỗi cộng đồng biết cách cùng nhau chung sống và kiến tạo tương lai, và vì vậy, có thể nói, triết học về Hợp tác chính là triết học nhân văn hiện đại.

Cái chung, tức cái Phổ biến, không phải cái Dị biệt. Một nền văn hoá mở là nền văn hoá sẵn sàng chấp nhận và tiếp thu các yếu tố văn hoá tích cực của cộng đồng khác. Ngày nay, mỗi dân tộc phải ý thức và biết cách làm cho nền văn hoá của dân tộc mình thành nền văn hoá mở. Các nhà văn hoá lớn của dân tộc như Nguyễn Trãi, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh là những tấm gương sáng. Trong khi kiên quyết chống xâm lược, họ vẫn cổ vũ xây dựng một nền văn hoá mở, tiếp thu các tinh hoa văn hoá của các cộng đồng khác. Thực tế, các cộng đồng có nền văn hoá mở đều phát triển thuận lợi và ngược lại, những cộng đồng có nền văn hoá kém tính mở, khu trú và dị biệt đến cực đoan, đều sa lầy trong lạc hậu và kém phát triển. Lịch sử cho thấy, các chính sách "bế quan toả cảng" của các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Việt Nam, trong các thế kỷ trước, đã khiến những nước này phải gánh những hậu quả thảm hại.

Con người hiện đại, nhờ tiến bộ của khoa học kỹ thuật và sự rộng mở không gian sống, không còn đơn độc, thụ động như trong những thế kỷ trước. Năng lực hợp tác không còn được nhìn một cách thô thiển như khả năng cùng hành động giữa các cá nhân hoặc các cộng đồng, để tiến hành những công việc mà mỗi cá nhân hoặc cộng đồng đơn lẻ không thể tự hoàn thành. Ngày nay, con người đã sáng tạo ra nhiều máy móc để vượt qua những hạn chế về cơ bắp và trí tuệ của con người riêng lẻ, nghĩa là, mỗi cá nhân và cộng đồng ngày nay đã mạnh lên gấp bội. Tuy nhiên chúng ta vẫn cần và phải hợp tác chặt chẽ với nhau hơn bao giờ hết. Năng lực hợp tác đã trở thành vẻ đẹp, thành đạo đức, lối sống của con người trong xã hội hiện đại. Khả năng hợp tác được coi như thước đo phẩm chất văn hoá cá nhân và cộng đồng, và năng lực hợp tác là cái đẹp lớn nhất của con người.

(Tạp chí Khoa học & Tổ Quốc, số 10/2003;
Báo Khoa học & Đời sống, số 20, ngày 14-20/5/2001)

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Vai trò và khả năng hợp tác trong đời sống hiện đại

    31/03/2015Nguyễn Trần BạtĐể tồn tại và phát triển, từ bao đời nay, mỗi cá nhân và mỗi cộng đồng dù muốn hay không vẫn không ngừng hợp tác với nhau để chinh phục thiên nhiên hay giải quyết các vấn đề xã hội. Thực tế lịch sử cho thấy có nhiều cộng đồng mặc dù thiếu tài nguyên nhưng vẫn phát triển rất nhanh và ngược lại nhiều cộng đồng sở hữu nguồn tài nguyên phong phú nhưng vẫn rơi vào tình trạng trì trệ, kém phát triển...
  • Thực hiện công bằng xã hội ở Việt Nam hiện nay, mâu thuẫn và phương pháp giải quyết

    09/08/2019Nguyễn Tấn HùngThực hiện công bằng xã hội đòi hỏi phải nhận thức và giải quyết đúng đắn, hài hoà các mối quan hệ lợi ích. Song, ở đây lại thường nảy sinh những mâu thuẫn đòi hỏi phải được nghiên cứa và giải quyết. Đó là các vấn đề: 1) Mâu thuẫn giữa cá nhân và xã hội, 2) Mâu thuẫn giữa chính sách kinh tế và chính sách xã hội của Nhà nước, 3) Mâu thuẫn giữa lợi ích nhà đầu tư và lợi ích người lao động, 4) Mâu thuẫn trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo.
  • Thói hư tật xấu của người Việt: Hư danh, kém hợp quần, không hiệp tác, hư hỏng

    06/06/2019Vương Trí NhànTục ta nghề nào lập hội ấy, một là để giữ gìn công việc cho nhau, hai là để liên lạc tình nghĩa với nhau, ba là để binh vực nhau cứu giúp nhau, vậy là cái chủ ý cũng hay... Tiếc thay dân trí ta hẹp hòi, chỉ biết có tiền thì lo ngay đến một mảnh danh giá cúng về dân, để lấy cái tên ghi...
  • Tiến tới một triết học về hợp tác vì sự giải phóng con người

    22/09/2015Nguyễn Trần BạtVượt thời gian là một khả năng tuyệt vời của nhận thức. Khả năng vượt thời gian cho phép người ta có thể truy đuổi, suy ngẫm về tương lai, hay ít nhất là chuẩn bị tiền đề tâm lý để đi đến với nó. Và ngay cả những người hôm nay đã tìm ra công nghệ để đi đến tương lai nếu trong quá trình tiến đến tương lai tiếp theo, tương lai cấp hai, vẫn khư khư giữ lấy bản đồ án của tương lai thứ nhất thì cũng sẽ trở thành kẻ bảo thủ trong giai đoạn thứ hai này. Cơ sở của công nghệ đi đến tương lai là tư duy không ngừng, lựa chọn không ngừng và loại bỏ không ngừng...
  • Gương soi công bằng, dân chủ và văn minh!

    16/02/2015Nguyễn Bỉnh QuânKhi chính quyền và người dân chưa ý thức được tầm quan trọng, thiết yếu của không gian công cộng,văn hóa công cộng, chưa chăm chút đầu tư cho không gian công cộng, chưa giáo dưỡng xây dựng lối sống nơi công cộng thì cái xã hội mà ta mong mỏi, công bằng-dân chủ-văn minh, chưa thể hiện hình...
  • Chữ "lễ" hay chữ “đồng thuận"?

    19/11/2010Phạm Toàn"Đồng thuận là một cách sống của con người hiện đại, dân chủ và tự do, có giáo dục và có trách nhiệm, cả trong đời sống xã hội cũng như trong cái tế bào của xã hội - gia đình" - nhà giáo - nhà văn Phạm Toàn.
  • Bàn về tính đồng thuận xã hội

    17/09/2009Nguyễn Trần BạtĐồng thuận xã hội luôn là mục tiêu của bất kỳ nhà nước, bất kỳ chính thể nào. Đồng thuận xã hội trước hết và quan trọng nhất phải là kết quả của sự đồng thuận về nhận thức. Trong thời đại ngày nay, khi hợp tác trở thành nội dung triết học cơ bản của đời sống hiện đại, đồng thuận trở thành lý thuyết về tầm nhìn trong xây dựng cấu trúc xã hội tương lai. Đồng thuận xã hội là sự tự giác thống nhất về cả ba mặt kinh tế, chính trị, văn hoá...
  • Đồng thuận xã hội và phản biện xã hội

    05/02/2009GS. Tương LaiNhân dân là đồng tác giả của Đổi Mới. Đối diện với những thách thức gay gắt của thời cuộc khi bước vào năm 2009 với những khó khăn dồn dập thì dựa vững vào dân, khoan thư sức dân đi liền với động viên nguồn lực vô tận trong dân bằng lắng nghe ý chí và nguyện vọng của dân là nhân tố quyết định của việc vượt qua khó khăn để bứt lên.
  • Khen thưởng thế nào cho công bằng?

    15/07/2006Nguyễn Quang Huy (Công ty AAA)Khen thưởng một cách đúng đắn và có tổ chức có thể củng cố các nỗ lực dẫn tới sự thành công của Công ty. Việc khen thưởng không thỏa đáng sẽ gây bực mình cho những người đang mong chờ được khen thưởng và họ có thể cảm thấy thất vọng. Vấn đề quan trọng là lên kế hoạch và thực hiện khen thưởng như thế nào?
  • Càng chuyên sâu càng cần hợp tác

    17/03/2006Võ Đắc KhôiMột số Công ty trong nước gần đây áp dụng chỉ số ISO như là một biện pháp để nâng cao chất lượng sản phẩm thay dịch vụ. Nhưng đối với nhà quản lý doanh nghiệp muốn xây dựng sự hợp tác giữa các cá nhân hay các đơn vị trong tổ chức với nhau thì ISO sẽ có thêm một điểm tốt...
  • Cào bằng hay công bằng?

    13/12/2005Lê Văn HảoKhi bàn về đặc điểm của người Việt Nam biểu hiện trong hành vi phân chia lợi ích, phần lớn các tác giả đều cho rằng, nét nổi bật là sự cào bằng.
  • Đồng thuận xã hội

    05/11/2005GS. Tương LaiĐồng thuận là sự thể hiện cụ thể một tầm nhìn mới, vượt qua những ràng buộc hạn hẹp trong quan điểm “ai thắng ai” để thấy được rằng, hiện nay, đồng thuận xã hội chính là động lực thúc đẩy sự phát triển của đất nước...
  • Tiếng kêu đòi sự công bằng

    11/10/2005Lưu Quang... một lá thư của một nữ sinh ở Vinh (Nghệ An) được đăng tải trên mạng của Bộ GD&ĐT, đang gây xôn xao dư luận toàn xã hội. Xôn xao không chỉ bởi đây có lẽ là lần đầu tiên, một học sinh lớp 12 dám trực tiếp gửi thư đến một vị lãnh đạo cao cấp của bộ, mà còn bởi nội dung lá thư tuy chỉ nói chuyện riêng, nhưng qua đó lại đụng chạm đến một vấn đề nhức nhối từ lâu của ngành giáo dục...
  • Sáu bước giúp bạn hợp tác thành công

    27/01/2004Hợp tác với đồng nghiệp trong một dự án chung của công ty không còn xa lạ với những người đi làm hiện nay. Nếu tiến trình thực hiện có những phát sinh mới, bạn sẽ ứng phó thế nào? Sáu bước sau đây có thể giúp bạn hợp tác thuận lợi và thành công.
  • Thiếu tính hợp tác

    11/11/2003Tiến sỹ Dương Thiệu TốngNhiều người lớn từ lâu vẫn đùa chơi với một phép tính như thế này: ba người Nga thì bằng một người Do Thái, ba người Do Thái thì bằng một người Việt Nam, nhưng ba người Việt Nam thì...
  • xem toàn bộ