Nhận định về tư tưởng Karl Marx qua những bản ghi chép cuối đời
... đây là một số đoạn Marx ghi ngoài lề nhân đọc cuốn sách "Thể chế nhà nước và tình trạng vô chính phủ" (Statism and Anarchy) của Bakunin vào năm 1874. Marx đã chép lại một số đoạn văn trong công trình này của Bakunin, một đối thủ theo thuyết vô chính phủ của Marx từ thời Quốc tế I, và sau đó nhận xét từng đoạn.
Vì thế, những đoạn ghi chép được đọc giống như một cuộc hội thoại, chẳng hạn như đoạn sau đây:
...
Bakunin:
- Quyền phổ thông bầu cử của toàn dân để bầu ra người đại diện nhân dân và người cai trị Nhà nước - đây là thành tựu mới nhất của những người Marxist cũng như của trường phái dân chủ. Chúng là những lời nói dối, chúng che đậy sự chuyên chế của một thiểu số người quản lý, và những lời nói dối này còn nguy hiểm hơn nữa, ở chỗ phần thiểu số này là sự biểu hiện của cái gọi là ý chí của nhân dân.
Marx:
- Trong nền sở hữu tập thể, cái gọi là ý chí của nhân dân biến mất để nhường chỗ cho ý chí hiện thực của hợp tác xã.
Bakunin:
- Kết quả là: một số ít người có đặc quyền cai trị đại đa số quần chúng nhân dân. Nhưng theo những người Marxist nói, phần thiểu số đó sẽ gồm những người công nhân. Thật vậy, có lẽ gồm những người công nhân trước kia, nhưng một khi những người công nhân đó trở thành người đại diện hoặc người quản lý nhân dân thì họ sẽ không còn là người công nhân nữa.
Marx:
- Thì cũng y như người chủ xưởng hiện nay, không phải vì đã trở thành ủy viên của hội đồng thị chính mà người chủ xưởng không còn là nhà tư bản nữa.
Bakunin:
- Và họ sẽ từ trên tầm cao của nhà nước nhìn xuống toàn bộ thế giới của những người công nhân bình thường. Kể từ đó, họ không đại diện cho nhân dân, mà đại diện cho chính bản thân họ, và cho những yêu sách của họ là muốn quản lý nhân dân. kẻ nào nghi ngờ điều đó, kẻ đó hoàn toàn chẳng biết gì về bản tính của con người.
Marx:
- Giá như ông Bakunin hiểu được dù chỉ là cái địa vị của người quản lý một công xưởng hợp tác của công nhân, thì tất cả những ý nghĩ điên rồ của ông ta về quyền uy sẽ tiêu ma hết. Ông ta ắt phải tự hỏi: trên cơ sở của một nhà nước công dân như vậy - nếu ông ta muốn gọi nó như thế - những chức năng quản lý có thể mang hình thức nào?
...Bi kịch của chủ nghĩa Marx đó là một thế kỷ sau khi Marx viết những lời này, kinh nghiệm của chúng ta về sự quản lý của "những người công nhân" ở nhiều quốc gia khác nhau lại minh chứng cho những lời phản bác của Bakunin, chứ không phải cho những lời đáp lại của Marx. Marx đã thấy Chủ nghĩa tư bản là một hệ thống lãng phí và bất hợp lý, một hệ thống kiểm soát lấy chúng ta khi chúng ta muốn kiểm soát nó.
Cái nhìn thấu suốt ấy vẫn còn giá trị; nhưng giờ đây chúng ta có thể nhận ra rằng việc kiến tạo một xã hội tự do và bình đẳng là một nhiệm vụ khó khăn hơn cả việc Marx đã hình dung ra nó.
Nội dung khác
Tại sao con người cần phải học?
15/09/2016Nguyễn Hữu ĐổngTìm kiếm danh phận
22/07/2011Nguyễn Văn Trọng7 phát hiện bất ngờ sau khi đọc nguyên tác "Hành trình về phương Đông"
03/08/2023Thái Đức PhươngNói với các doanh nhân: "Đỉnh của bạn đâu" để có được...
03/08/2023Nguyễn Tất ThịnhThiên thần” vỗ về những đêm dài thao thức.
03/08/2023Tiểu Mai"Đỉnh Ngu" từ Hiệu ứng Dunning & Kruger
05/06/2022Ngọc HiếuHoài cổ là đi tìm vẻ đẹp trót bỏ quên
08/06/2019Linh HanyiTản mạn nghịch lý và tại sao???
29/12/2007Linh LinhToàn cầu hoá và chuyện thịnh suy của môn văn học
31/01/2006Ngô Tự LậpSống chậm giữa đời nhanh
02/07/2010Lê Thiếu NhơnTương lai trong lòng quá khứ
06/02/2009Nguyễn QuânKế thừa tinh thần yêu nước truyền thống của dân tộc ta trong bối cảnh toàn cầu hóa
02/02/2010Mai Thị Quý