Cùng triết học vững bước tiến vào kỷ nguyên mới

03:51 CH @ Chủ Nhật - 27 Tháng Tư, 2003

Chúng ta vừa giã từ thế kỷ XX, bước vào thiên niên kỷ mới với rất nhiều những biến động xã hội và môi trường sống cùng với vô vàn thành công và những phát minh trong nhiều lĩnh vực khoa học - công nghệ phục vụ con người. Kho tàng tri thức của chúng ta đang tăng lên hết sức nhanh chóng.

Để tiến vào tương lai, chắc chắn chúng ta không chỉ dựa vào khoa học hiện đại, vào kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, mà còn nhất thiết cần phải dựa vào tư duy khoa học và tư duy lý luận ở trình độ cao và hiện đại. Tuy nhiên, có một thực tế khách quan là các nền văn hoá hiện tại đang thiếu sự hợp nhất chung. Sự thể hiện của văn hoá đang rất đa dạng: những hệ tư tưởng, các dòng tôn giáo, những hệ thống tư duy, những ngành nghề, những lý thuyết & phương pháp luận... Chúng thiếu mạch lạc, phần lớn mâu thuẫn lẫn nhau và làm nảy sinh một tình trạng là có nhiều hệ thống tri thức cung cấp cùng một chủ đề tri thức nhưng không có sự chỉ đạo để có thể chọn một cái thích hợp nhất.

Mặt khác, chúng ta lại đang quan sát và tư duy về một thế giới phức tạp, biến đổi nhanh và đầy những bất ngờ... Rất nhiều kiến thức, trí khôn do chúng ta tích luỹ được có thể sẽ mất đi tính hợp lý bởi kiến thức bị phân đoạn, quá tải thông tin, nội dung thay đổi liên tục thậm chí có khi trái ngược hoàn toàn, thông tin thiếu chắc chắn... Tất cả làm cho tâm lý của con người trong xã hội hiện đại thiếu ổn định, không vững chắc.

Trong những bước chuyển to lớn của đời sống xã hội, thế giới quan triết học thể hiện tầm vóc lớn lao của mình. Công cuộc đổi mới, sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá, cách mạng tri thức của nhân loại... đòi hỏi mỗi chúng ta phải có một thế giới quan đúng đắn, khoa học và cách mạng, một thế giới quan thống nhất.

Chúng ta tìm đến và đề cao vai trò quan trọng của Triết học với mỗi người và nền văn hoá chung của nhân loại. Như lời K. Marx nói, Tư tưởng triết học ở mỗi thời đại là “sự kết tinh tinh thần của thời đại”. Triết học vốn không chỉ là thành quả của tư duy và văn minh nhân loại, có ý thức hoặc không có ý thức mà còn là nhu cầu không thể thiếu của con người từ xưa đến nay. Dù là con người của các thời đại trước hay của thế giới hôm nay thì cũng đều phải tự tìm câu trả lời về ý nghĩa cuộc sống, về hiện tại và tương lai của mình, về cách thức đấu tranh cho hạnh phúc cá nhân và của mọi người. Ý tưởng triết học luôn là những kết luận sâu sắc, sáng sủa, toàn diện, trả lời không có giới hạn cho các vấn đề mà “tinh thần của thời đại” đặt ra và đòi hỏi phải được giải quyết.

Đã từng có lúc con người bất lực trong việc tự đi tìm câu trả lời cho các vấn đề đó cho nên đã phải nhờ đến truyền thuyết, tôn giáo... Nếu triết học không giúp con người tự thuyết phục được mình bằng luận cứ khoa học chặt chẽ thì người ta dễ ngả theo đi tìm niềm an ủi, sự tự giải thoát về tinh thần, niềm hạnh phúc ảo trong giáo lý của tôn giáo hay mê tín hoặc các tín ngưỡng dân gian của các dân tộc đã từng tồn tại hàng nghìn năm.

Từ khi có triết học, con người được cung cấp Thế giới quan của thời đại mình. Nó ghép nối nhuần nhuyễn theo phương thức của mình những kiến thức rải rác giúp cho chúng ta xác định rõ sự tương tác của mình với thế giới. Điều hết sức quan trọng là triết học còn cung cấp cho con người phương pháp tư duy, phương pháp nhận thức. Lịch sử đã từng chứng kiến những bước ngoặt trong khoa học và trong sản xuất của xã hội, gắn liền với bước ngoặt trong phương pháp nhận thức mà ở một số giai đoạn nhất định chính các nhà triết học là người có công đầu. Điều đó có nghĩa là thông qua Triết học, con người được cung cấp một đôi mắt mới của trí tuệ và tâm thức để nhìn thế giới rõ hơn. Nhà văn Pháp Marcel Proust từng nói: “Một cuộc thám hiểm thật sự... không ở chỗ tìm kiếm những vùng đất mới, mà ở chỗ có những đôi mắt mới”.

Bước vào thế kỷ XXI, nhu cầu về triết học của con người trong tương lai sẽ không ngừng tăng lên và cũng sẽ vô cùng phức tạp, thậm chí do sự pha tạp của cuộc sống, có phần sẽ hỗn độn hơn. Tuy vậy, một số kiến thức cụ thể nhất định nào đó có thể sẽ lạc hậu dần theo thời gian nhưng phương pháp nhận thức, phương pháp tư duy là cái khá bền vững.

Người trẻ tuổi dễ bị sa vào những thông tin tầm thường, thiếu chiều sâu của tư duy. Trong khi cuộc sống mới đầy biến động và nhiều mâu thuẫn, cái thiện đang bị cái ác rình rập, đe doạ, những bi kịch của con người chưa chấm dứt, con người còn vấp phải trăm ngàn khó khăn, rủi ro đủ loại...thì trước thực tế mới, nhiệm vụ mới họ lại dễ đánh mất tự tin, dễ hoang mang, chao đảo vì thiếu nền tảng, thiếu căn bản trong những vấn đề thế giới quan, nhận ra những giá trị quan trọng của các học thuyết lớn của nhân loại.

Tư tưởng, thế giới quan cuộc sống được trao đổi, chuyển giao trong các cộng đồng, giữa các thế hệ. Qua thực tế có thể nhận thấy đa số những cuộc tranh luận các vấn đề cụ thể, đều bắt nguồn và dẫn tới tranh luận về một vài câu hỏi của Thế giới quan. Trong các cộng đồng trực tuyến, các môi trường truyền thông tương tác, nhiều cuộc tranh luận rất dễ nổ ra và kéo dài bất tận mà những người tham gia không ý thức được đó là sự tranh luận về những chủ đề Triết học, Thế giới quan.

Bởi vậy, để vững bước tiến vào thiên niên kỷ mới, cần phải thực sự tôn trọng và tin cậy triết học, đối xử với triết học như một công cụ quan trọng.Mỗi người cần có sự chuẩn bị quan trọng cho mình là phải hình thành một bức tranh tổng quát, vững chắc, một cách nhìn thế giới theo quan điểm triết học của thời đại.

Dưới sự tác động của các quá trình dân chủ hoá, nhân văn hoá, tin học hoá và toàn cầu hoá, việc xác định tình trạng hiện thời của đời sống xã hội và vạch ra con đường phát triển của nó trong tương lai, xây dựng một thế giới quan tốt đẹp cho từng người và toàn xã hội không chỉ là công việc riêng của các nhà lãnh đạo, các chính trị gia, mà còn cuốn hút sự tham gia đông đảo của mọi tầng lớp đại chúng. Hơn ai hết, thế hệ trẻ cần phải được định hướng, trang bị một thế giới quan tốt nhất cùng với khả năng tự suy xét, chọn lọc kiến thức và định hướng hành động cho bản thân. Các kiến thức lẫn phương pháp tư duy, phương pháp nhận thức của triết học đều rất bổ ích, giúp cho bạn trẻ lựa chọn đúng các khả năng, khẳng định được hướng đi và cách làm phù hợp để đạt đến mục tiêu mong ước.

Trong khung cảnh như thế, việc xác định, xây dựng và phổ biến một thế giới quan khoa học và cách mạng sẽ mang lại một ý nghĩa vô cùng quan trọng.Chỉ khi có một thế giới quan như vậy, quần chúng mới trở thành động lực lớn lao của quá trình lịch sử, và mỗi con người mới thực sự trở thành một thực thể tự do và sáng tạo. Một thế giới quan của thời đại mới phải được nỗ lực chuẩn bị và xây dựng thận trọng dựa trên những đỉnh cao của khoa học thời đại, tư tưởng triết học duy vật vĩ đại của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác ở thế kỷ XX. Hơn bao giờ hết, tri thức triết học nói chung, tri thức triết học biện chứng duy vật và phương pháp luận duy vật biện chứng nói riêng có vai trò hết sức quan trọng đối với tương lai. Đó cũng là cách để chúng ta luôn đứng vững và đi vào thế kỷ mới dựa trên tầm cao của văn minh nhân loại.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Nhận thức thế giới trong thời đại thông tin

    01/02/2018Nguyễn Trần BạtCon người có thể nhận thức thế giới hay không là một câu hỏi hóc búa không chỉ với các nhà triết học mà còn với cả nhân loại. Tuy nhiên, không chỉ giữa các nhà triết học duy tâm với các nhà triết học duy vật, mà ngay cả giữa những nhà triết học duy tâm với nhau hay giữa các nhà triết học duy vật với nhau cũng có những mâu thuẫn nhất định trong việc trả lời câu hỏi này. Vậy chân lý nằm ở đâu?
  • Tư duy hệ thống và đổi mới tư duy

    26/03/2014GS. TSKH. Phan Đình DiệuThế kỷ 20 vừa đi qua và những thành tựu khoa học to lớn mà loài người đạt được trong thế kỷ đó đã làm đảo lộn nhiều hiểu biết vốn có của chúng ta về những vấn đề cơ bản như không gian và thời gian, vật chất và vũ trụ, sự sống và con người, rồi tiếp đến là kinh tế và xã hội... Từ những hiểu biết mới trong nhiều lĩnh vực khác nhau dần dần đã hình thành một quan điểm mới, một tư duy mới về thiên nhiên cũng như về xã hội của chúng ta...
  • Trao đổi với bạn đọc về ChúngTa.com

    13/11/2005Minh Bùi
  • Einstein và các cuộc cách mạng tư duy khoa học trong thế kỷ 20

    15/08/2005Phan Đình DiệuNhững biến đổi cách mạng về tư duy trong vật lý học hiện đại, đánh dấu bởi việc ra đời thuyết tương đối, vật lý lượng tử, và gần đây hơn là hiện tượng “hỗn độn tất định” cùng với sự xuất hiện của khoa học của thế kỷ 20 nói chung một khung mẫu tư duy hoàn toàn mới, hứa hẹn đưa đến những bước tiến mới cho nhận thức của con người về vũ trụ, tự nhiên, xã hội, và cả về chính mình...
  • Về một cuốn sách mới hứa hẹn một cuộc cách mạng trong khoa học

    14/07/2005Một nhà khoa học trẻ người Anh đã khuấy động giới khoa học với cách lý giải rất mới của mình về tất cả những sự kiện, hiện tượng từ đơn giản đến phức tạp nhất...
  • 1 + 1 = 2?

    07/07/2005Phan Đình DiệuKhoảng ba chục năm trước đây, lần đầu tiên đọc báo thấy có người đặt câu hỏi đó, tôi cũng đã ngạc nhiên bởi tính “phi lý” của nó, và rồi từ chỗ hoài nghi sự hiểu biết của mình về chính những điều cực kỳ đơn giản như “số 1 là gì?”, “số 2 là gì?”, “phép + có nghĩa là gì?”, và từ đó phải tự xét lại xem mình đã hiểu “1+1=2” có ý nghĩa như thế nào mà mình tin là đúng?
  • Cấu trúc của các cuộc cách mạng khoa học

    05/07/2005Nguyễn Quang A dịchTiểu luận này là báo cáo được xuất bản đầy đủ đầu tiên về một công trình khởi đầu được hình dung ra gần mười lăm năm trước. Khi đó tôi là một nghiên cứu sinh về vật lí lí thuyết sắp hoàn thành luận văn của mình. Một sự dính líu may mắn với một cua thử nghiệm dạy khoa học vật lí cho người không nghiên cứu khoa học đã lần đầu tiên đưa tôi đến với lịch sử khoa học. Tôi hoàn toàn ngạc nhiên, rằng việc tiếp xúc với lí thuyết và thực hành khoa học lỗi thời đã làm xói mòn triệt để một số quan niệm cơ bản của tôi về bản chất của khoa học và các lí do cho thành công đặc biệt của nó.
  • Sáng tạo ở bên bờ hỗn độn...

    20/05/2005GS. Phan Đình DiệuKhả năng sáng tạo ở bên bờ hỗn độn, một khả năng phổ biến của mọi hệ thích nghi phức tạp mà ta gặp khắp nơi trong mọi lĩnh vực tự nhiên, sự sống cho đến kinh tế, chính trị, xã hội cung cấp cho con người những cách hiểu mới về cách thức tiến hoá của giới tự nhiên và qua đó sự tiến hoá của các loại hệ thống khác, kể từ khi học thuyết tiến hoá ra đời vào giữa thế kỷ 19...
  • Khởi đầu xây dựng một Thế giới quan mới

    26/04/2003Bùi Quang Minh ([email protected])Khoa học công nghệ đương đại sẽ cung cấp tư liệu mới, phương pháp tư duy mới làm cơ sở cho việc xây dựng “lâu đài” triết học của thế kỷ 21 định hướng cho con người hiện đại rõ ràng và đúng đắn hơn...
  • Triết học và Thế giới quan (World outlook) là gì?

    27/04/2003Thế giới quan chính là biểu hiện của cách nhìn bao quát (bức tranh) đối với thế giới bao gồm cả thế giới bên ngòai, cả con người và cả mối quan hệ của người – thế giới (tức là mối quan hệ của người đối với thế giới). Nó quy định thái độ của con người đối với thế giới và là kim chỉ nan cho hành động của con người...
  • Vấn đề xây dựng 1 thế giới quan mới

    26/04/2003Minh BùiSuy nghĩ vững chắc những vấn đề Triết lý sẽ đóng góp một vai trò quan trọng với chúng ta...
  • xem toàn bộ