ChungTa.com

Trong những năm gần đây ở một số thành phố lớn của Việt Nam như Hà Nội, Hồ Chí Minh phổ biến hiện tượng xin chữ đầu xuân. Việc làm này được cho là nét đẹp văn hóa. Thường là từ mùng 2 Tết, mọi người đã bắt đầu kháo nhau đi xin chữ. Từ người lớn tuổi cho đến thanh niên, học sinh. Việc xin chữ đầu năm đã trở thành một trào lưu của người trẻ tuổi, tạo thành cái gọi là văn hóa chơi chữ mới. Những con chữ như "rồng bay phượng múa" hiện lên qua các nét cọ điêu luyện khiến cho việc xin chữ, ngoài ý nghĩa xin được chữ, còn là để thưởng thức khả năng viết chữ đẹp của những người cho chữ.

Xưa, những người được mọi người xin chữ là những nho sĩ, những thầy giáo, thầy đồ có tiếng hiền tài, đức độ, học rộng biết nhiều, viết chữ đẹp. Người xin chữ vừa mong được phúc của người cho chữ, vừa mong xin được chữ đúng với tâm nguyện phấn đấu của gia đình, bản thân. Có người xin chữ Lộc, cũng có người xin chữ Tài, chữ Phúc, chữ Tâm.

Ngày nay, người trẻ tỏ ra là những người chuộng chữ nghĩa nên đầu năm rủ nhau đi xin chữ. Cũng có thể đôi khi chỉ là sở thích được sở hữu một vật mang tính chữ nghĩa để treo trong nhà. Nhưng phổ biến hơn cả là tâm lý cầu mong chữ đem lại thứ mình mong muốn. Chẳng hạn, những người đi học thường xin chữ Trí, Tài, Nhẫn. Người buôn bán xin chữ Lộc, chữ Tín. Người làm quan chữ Danh… Để cho gia đình người ta thường xin chữ Phúc, Lộc, Thọ, Tâm.

Vào ngày mùng 2 Tết, ở các phố Hà Nội như Bà Triệu, Lý Thường Kiệt, Văn Miếu,... thường bắt đầu diễn ra hoạt động cho chữ đầu năm. Đặc biệt ấn tượng nhất là ở Văn Miếu Quốc Tử Giám, nơi được coi là trung tâm học vấn từ xưa. Ở đây, không khí náo nhiệt bởi những người đến xin chữ, đông đúc và hồ hởi. Phần lớn người xin chữ dạo khắp, ngắm nghía, kén chọn như đi xem hàng rồi dừng lại nơi bắt gặp cái chữ bắt mắt và quyết định xin. Người xin thích chữ gì, người viết làm ra chữ đó. Cả người làm ra và người xin đều chú trọng đến mặt nghệ thuật viết chữ hơn là bản thân con chữ. Nói cách khác, đa phần người đi xin chữ giống người mua tranh và người viết giống người vẽ tranh, hầu như ít ai quan tâm đến sức mạnh tinh thần của con chữ. Mặc dù vậy, họ vẫn vui hân hoan khi xin được chữ như ý muốn, cầu mong một năm mới an khang, vạn sự như ý.

Vậy xin chữ như thế nào để có được sức mạnh của nó chứ không chỉ là bức tranh để ngắm hay vì theo mốt thời đại?

Xin chữ là thể hiện tâm nguyện của sự học. Bởi lẽ chỉ có học mới được chữ. Chữ không phải là thứ có thể đem cho, tặng (thậm chí) bán như hiện nay. Những cái được gọi là chữ bày la liệt trên phố Bà Triệu hay Văn Miếu Quốc Tử giám thực chất chỉ là “từ” chứ không phải “chữ”. “Từ” là thứ có hình tượng, âm tiết có thể viết ra để đọc, nói ra để nghe. Thực chất tất cả những cái gọi là chữ hiện nay mọi người đi xin chỉ là từ. Nhưng chữ thì phải học mới có. Xưa nay chỉ nói học chữ có nói học từ đâu. Thế nào là học chữ?

Học chữ không phải là biết đọc biết viết. Nếu chỉ biết đọc, biết viết thì mới là biết từ chứ chưa phải có chữ. Học để có được chữ phải qua được 3 cấp độ: Biết – Rõ – Minh.

• Biết là viết và đọc được hình tượng của chữ (hay là từ).
• Rõ là hiểu được tác dụng của chữ để rèn luyện tu dưỡng bản thân nhằm đạt (có được) chữ.
• Minh là vận dụng được chữ, tức phát huy tác dụng của chữ.

Bởi vậy, muốn có chữ thì phải học chứ không thể xin. Vậy thì sao lại có tục xin chữ như đã nói ở trên?

Trước hết xin chữ là để học, để tu rèn chứ không phải để có cái treo trong nhà. Muốn vậy cần phải biết vào thời điểm xin chữ, người đi xin cần học chữ gì. Song le, người đi xin lại không biết điều đó mà chỉ xin cái chữ mình muốn, thể như có được cái từ (vẫn nhầm tưởng chữ) là có chữ. Vì vậy người cho (tạo duyên) chữ phải biết chữ họ cần mà trao cho phù hợp . Nói cách khác, người cho chữ là người phải biết cho ai chữ gì họ cần chứ không phải cho chữ họ muốn. Tại sao vậy? Tại vì có rất nhiều cái muốn nhưng lại không phải là cái cần. Cái muốn là ngọn, cái cần là gốc. Chẳng hạn, người buôn bán muốn xin chữ Lộc (một vốn 4 lời), nhưng người cho chữ lại thấy họ cần chữ Tín, bởi vì họ đang thiếu đức tín thì không thể cho chữ Lộc. Mục đích cao cả của học chữ là để thành Người. Nếu không vì mục đích này thì cho chữ chỉ giúp việc buôn bán biến người kia thành con buôn chứ không thể là người buôn hay nhà buôn được.

Giao thừa Canh Dần – Tân Mão (ngày 03/02/2011)