ChúngTa.com

Lần đầu tiên, công tác chống tham nhũngở Việt Nam được luật hóa. Dự thảo Luật chống tham nhũng đang được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân. Đảng, Nhà nước Việt Nam đang nỗ lực quyết tâm tuyên chiến với tệ tham nhũng. Xin được góp bàn đôi điều về vấn đề này…

Thực trạng

Tham nhũng thực ra không phải chuyện mới lạ ở Việt Nam, trong thời chiến chúng ta cũng đã từng có, từng xử nhiều vụ tham nhũng lớn. Tuy nhiên, kể từ thời kỳ đổi mới, nền kinh tế xã hội nước ta có những bước phát triển mạnh mẽ thì cũng đông thời với một sự đánh đổi là tham nhũng xảy ra nhiều hơn với mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn. Chính giai đoạn chuyển đổi (từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường), nửa nạc, nửa mỡ như hiện nay là mảnh đất màu mỡ nuôi dưỡng tệ tham nhũng. Cõ lẽ ở thời điểm này, hầu như bất kỳ ai trong chúng ta cũng đều cảm nhận thấy tham nhũng đang trở thành một vấn nạn nhức nhối. Tham nhũngcó ở một nơi, mọi lúc. Ở nhà thấy tham nhũng (tin tức trên báo chí, ti vi), ra đường gặp tham nhũng (mấy anh "công lộ"...), vào bệnh viện, đến trường học, đến cơ quan công quyền... đâu đâu cũng có thể chứng kiến tham nhũng. Nhưng đó mới là ”ba cái vụ lẻ tẻ", chưa thấm thía gì so với các vụ rút ruột công trình xây dựng (được cho là thất thoát trung bình từ 30-40%), mua sắm trang thiết bị, những vụ tham nhũng theo “mô hình tập đoàn"… mà các vụ được phát hiện càng về sau cứ “lớn nhất từ trước đến nay”. Tham nhũng xuất hiện trong mọi khâu, mọi lĩnh vực, ở mọi ngành, mọi cấp”. Từ các cơ quan quản lý, các đơn vị hành chính sự nghiệp tới các doanh nghiệp Nhà nước, hiệp hội, tổ chức... Tham nhũng không loại trừ các cơ quan bảo vệ pháp luật (tòa án, viện kiêm soát, quân đội, cảnh sát...) và thậm chí ngay cả ở cơ quan chống tham nhũng. Câu nói của “ông trùm" Trương Văn Cam tiếc thay ở một chừng mực nào đó, trong một bối cảnh nào đó, vẫn đang đúng “Việc gì không giải quyết được bằng tiền sẽ giải quyết được bằng nhiều tiền”. Cái gì không mua được bằng tiền sẽ mua được bằng nhiều tiền". Tuy nhiên, mức độ tham nhũng mới là cảm tính, chúng ta chưa có những nghiên cứu toàn diện và bài bản để đánh giá, đo lường mức độ tham nhũng. Rất may là trên thế giới có tổ chức làm việc đó Transparency International (TI-Tổ chức minh bạch quốc tế). Hàng năm, tổ chức này tiến hành các công trình khảo sát nghiên cứu ở các quốc gia (do các viện nghiên cứu độc lập triển khai), tổng hợp kết quả, tính toán chỉsố cảm nhận tham nhũng (CPI) và đưa ra bảng xếp hạng minh bạch các quốc gia. Mức độ tham nhũng càng cao nêu chỉ số CPI càng thấp. Một điều đáng buồn là Việt Nam luôn đứng ở tốp cuối trong bảng xếp hạng này và không những thế còn có xu hướng “rớt hạng”.Bảng số liệu bên cho thấy diễn tiến đó.

Nếu so sánh với các nước trong khu vực ASEAN cũng như ở Châu Á thì mức độ tham nhũngcủaViệt Nam rõ ràng là vấn đề đang báo động. Hàng loạt các vụ việc nổi cộm trong thời gian gần đây là biểu hiện rõ nét của xu hướng đó, có thể kể đến vụ Năm Cam, Hai Chi, Sơn Thủy, vụ điện kế điện tử Linkton...

Và giải pháp

Tôi rất tâm đắc với "3 không" mà diễn đàn chống tham nhũng của Vietnamnet đưa ra: khôngmuốn, không thể và không dám.

Không muốn. Một trong những nguyên nhân dẫn tới tham những là cơ chế lương của nước ta còn nhiều bất cập. Mức lương của cán bộ công chức còn thấp. Các doanh nghiệp Nhà nước vẫn còn bị bó buộc bởi thang bảng lương của Nhà nước, không được chủ động và linh hoạt. Lương chưa thực sự gắn với hiệu quả kinh doanh và hiệu suất công việc còn tồn tại nhiều chế độ ngoài lương...Vì lương thấp nên để đảm bảo có thu nhập thêm không ít người phải tìm mọi cách để bới xén, lạm dụng tài sản của Nhà nước ở nhiều giác độ, vị trí, cấp độ và mức độ khác nhau - nhất là những người nắm giữ chức, suyễn - đó là tham nhũng. Do vậy cần phải tiếp tục cải cách tiền lương: nâng mức lương cho cán bộ công chức, trao quyền chủ động về lương cho các doanh nghiệp Nhà nước, “lương hóa” các tiêu chuẩn khác gắn với chức vụ (như nhà ở, xe ôm). Tuy nhiên, như đã nói tham là bản chất cố hữu của con người, do vậy tăng lương chưa đủ để triệt tiêu hoàn toàn lòng tham của công chức. Kỳ vọng tăng lương đế công chức “ không muốn” tham nhũng xem ra không phải là một giải pháp triệt để.

Không thể. Để công chức dù có muốn cũng không thể tham nhũng thì pháp luật phải có những quy định minh bạch, tránh mập mờ, khó hiểu hoặc có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau. Thực tế cho thấy, chính sự lỏng lẻo và những khoảng trống của pháp luật đã tạo điều kiện cho các công chức của các bộ máy công quyền "vận dụng" theo cảm tính, lách luật... Tham nhũng nảy sinh từ đó. Dự luật chống tham nhũng đã đề cập đến hàng loạt các biện pháp như công khai minh bạch (về tài chính, ngân sách, đầu tư, đấu thầu, công tác cán bộ…),xây dựng và thực hiện các chuẩn mực, định mức, tiêu chuẩn; quy tắc ứng xử của cán bộ công chức, minh bạch tài sản, thu nhập. Tuy nhiên, quy định thì vẫn là quy định, dẫu có chặt chẽ đến mấy cũng không thể lường hết những ngóc ngách, kẽ hở mà những kẻ tham nhũng có thể lợi dụng để trục lợi. Vì suy cho cùng, luật pháp cũng là do con người làm ra, được con người thực hiện mà con người vốn đĩ không đơn giản. Do vậy, "không thể” cũng chưa hoàn toàn có thể ngăn chặn, phòng chống tham nhũng.

Không dám. Ở đây chúng ta nhấn mạnh đến tính nghiêm minh của pháp luật. Các chế tài xử phạt tội tham nhũng phải đủ sức răn đe, phải đủ làm người ta sợ mà không dám tham nhũng. Trở lại với bảng xếp hạng minh bạch quốc gia, Trung Quốc là một quốc gia với hơn 1 tỷ dân, bối cảnh kinh tế xã hội có nhiều nét tương đồng Việt Nam, vậy mà họ đường như đang trong sạch" hơn chúng ta nhiều. Một phần là do Chính phủ Trung Quốc trong những năm qua tỏ ra rất mạnh tay trong việc chống tham nhũng, nhiều vụ tham nhũng lớn được phanh phui với những bản án hết sức nghiêm khắc. Nếu Việt Nam làm được như thế, "hành pháp bất vị thân”, nghiêm minh, công bằng, đúng người, đúng tội, thì chắc chắn nạn tham nhũng sẽ được kiềm tỏa.