Nhà văn: Xin đừng tự trói buộc mình

04:54 CH @ Chủ Nhật - 17 Tháng Hai, 2013

"Làm thơ, viết văn là sáng tác ra tác phẩm nói lên những vấn đề của con người gắn với thời cuộc, thời đại. Người cầm bút cần phải có năng lực dự báo, là cánh chim báo bão, là người đi đầu phản biện góp phần cho sự phát triển các giá trị Chân-Thiện-Mỹ trong xã hội; đem hồn thơ làm thắm đượm hồn người, thơ không nên chỉ lo phục vụ chính trị, mà phải "văn dĩ tải đạo".

LTS: Thưa quí vị độc giả, vậy là một năm đã qua đi, và mùa xuân lại tới với thật nhiều tín hiệu tốt lành, cùng với những rào cản đòi hỏi mỗi chúng ta phải có quyết tâm chính trị rất cao mới có thể vượt qua. Theo truyền thống, Tết đến Xuân về là dịp để cùng nhau nhìn lại những chuyện đã qua và bàn về tương lai đang tới. Còn nhớ đầu xuân năm ngoái, Tuần Việt Nam có tọa đàm Chính sách quốc gia và hạnh phúc của dân thu hút được sự quan tâm của đông đảo độc giả. Đầu xuân năm nay, Tuần Việt Nam trân trọng giới thiệu cuộc trò chuyện với nhà thơ Hải Như xung quanh khát vọng sáng tạo của văn giới với kỳ vọng những người cầm bút chúng ta thoát khỏi sợi dây tự ràng buộc để viết trung thực những gì đang diễn ra trong đời sống- câu chuyện đặt ra đã nhiều chục năm qua.

"Thiếu nhà văn, thừa cán bộ viết văn"

Nhà báo Thu Hà: Thưa nhà thơ Hải Như, trong những giai đoạn chuyển mình của dân tộc vào nửa cuối thế kỷ 20, văn học luôn xác lập được vị trí cao trong xã hội và trong lòng người đọc. Nhưng đó đã là chuyện của quá khứ. Cứ nhìn thực tế thì rõ, cùng được thừa hưởng những giá trị của Đổi mới song với những gì diễn ra ở mảng sách văn học, thơ ca, trong chừng mực cho thấy các nhà văn, nhà thơ hiện nay vẫn chưa bắt kịp tiến trình này, nếu không muốn nói là đi sau nhiều ngành hoạt động khác.

Nhà thơ Hải Như: Câu hỏi của nhà báo khiến tôi không khỏi giật mình. Đúng là chúng ta chưa tạo được dấu ấn bao nhiêu về "chiều sâu sáng tác" trong những người cầm bút. Tôi luôn nghĩ, chúng ta mới có cán bộ viết văn, cán bộ tuyên truyền hơn là nhà văn, nhà thơ đúng nghĩa.

Nhà văn, nhà thơ là phải có cái tôi, không có cái tôi không phải là nhà văn, nhà thơ mà đó là của các phe nhóm chính trị, nhóm lợi ích. Nhà văn, nhà thơ luôn phải tư duy theo dân tộc tư duy, không phải nương theo các nhà chính trị. Khi mà các nhà văn, nhà thơ chỉ chăm lo phấn đấu vào các đảng phái, phe nhóm, phấn đấu viết theo đơn đặt hàng, viết theo kiểu ăn theo, nói leo, thì làm sao có được một nền văn học đích thực.

Theo tôi, muốn có những tác phẩm văn học "để đời" rõ ràng không phải chuyện trong đảng hay ngoài đảng, chỗ đứng chỗ ngồi, già hay trẻ, nhận được hỗ trợ bao nhiêu... mà cái trước nhất chính là sự rung cảm của người cầm bút trước hiện thực. Quan trọng hơn cả là họ có vượt qua được những suy nghĩ thiệt hơn tầm thường, để có khát vọng sáng tạo, dám viết những gì đang diễn ra trong đời sống.

Nói như thế không có nghĩa là Việt Nam không có nhà văn, nhà thơ hay, không có tác phẩm tốt. Nhưng đúng là lâu lắm rồi chúng ta không tìm ra được những tác phẩm văn học lớn có giá trị khai mở, rung động, thức tỉnh lòng người.

Nhà báo Thu Hà: Có một điều mà dư luận băn khoăn mãi là tại sao có những tác phẩm đoạt các giải thưởng văn học cao vẫn được xuất bản đều đều nhưng lại nằm sắp hàng phủ bụi trên các giá sách vì không có người đọc. Ngược lại, không hiếm tác phẩm của những người viết không chuyên đầy cảm xúc trên nhiều trang báo cho thấy người viết đã nghiền ngẫm cuộc sống với tâm hồn có tính độc lập sáng tạo khá mạnh. Nhưng đáng tiếc trong số đó nhiều tác phẩm bị từ chối xuất bản với lý do này lý do khác, chứ đừng nói sẽ đoạt được giải thưởng nào.

Nhà thơ Hải Như: Để trở thành một văn sĩ, thi sĩ đích thực, người ta rất cần một thứ, đó là tự do. Tự do đó là khoảng sinh tồn của ngòi bút. Ai cũng biết, sáng tác văn chương luôn cần một không gian với những đặc thù riêng, cụ thể là tính độc lập sáng tạo, tự do tư duy. Nhưng độc lập - tự do này không ngoại lực nào có thể tác động mà chính nhà văn, nhà thơ phải tự nhận ra.

Nhà báo Thu Hà: Phải chăng vì vậy, nên mỗi khi tổng kết hoạt động văn học, các báo cáo chính thức của cơ quan quản lý cũng ngậm ngùi thừa nhận: "chưa có tác phẩm nào xứng tầm thời đại".

Nhà thơ Hải Như: Nhìn lại nền văn học "Tự trói buộc mình" nhà thơ Xô Viết Rasul Gamzatov trong một cuộc phỏng vấn (đã được báo Văn Nghệ trích đăng theo bản dịch của Đào Hùng) có tổng kết đáng suy ngẫm: "Nhà văn phải là người thể hiện được nỗi đau của thời đại... Những người thầy thuốc viết bệnh sử của con người còn nhà văn viết bệnh sử của nhân loại. Các bạn hãy xem nền văn học Nga của thế kỷ 19 Puskin, Lermontov, Destoievski, Tolstoi. Những tác phẩm của họ đều viết về lịch sử những căn bệnh của đất nước, trong thời kỳ Xô viết người ta ép buộc văn học phải làm những điều vốn xa lạ với nó..."

Không là "quân gia" của các nhà chính trị

Nhà báo Thu Hà: Ông có cho rằng, bên cạnh sứ mệnh "viết bệnh sử của nhân loại", nhà văn, nhà thơ còn có thêm cả trách nhiệm chính trị?

Nhà thơ Hải Như: Lâu nay có những người vẫn nhầm lẫn giữa văn học và báo chí. Báo chí là hiện thực, văn học là hư cấu. Từ văn học theo thiển nghĩ của tôi thì bạn đọc mọi thời đại đều đã phân biệt có Hai dòng văn chương cùng song hành trong xã hội:

Dòng văn chương Ưu thời gồm những áng văn chương của kẻ sĩ (từ xa xưa nhà văn được xã hội tôn vinh là kẻ sĩ hàng đầu) vốn giàu lòng trắc ẩn, không chịu sống bình yên luôn trăn trở suy tư về kiếp người, tự nhận trách nhiệm về sự hưng thịnh của dân tộc. Đó là những người cầm bút luôn luôn mở to mắt nhìn ra những "bất công" xã hội, đã bằng sáng tác của mình thức tỉnh lương tri của mọi người.

Và, dòng văn chương Xu thời, gồm các tác phẩm chung một xu hướng mà nói theo Balzac, chỉ muốn "bào nhẵn những gồ ghề trong cuộc sống xã hội", những áng văn chương "một chiều" đánh mất tư duy độc lập. Tác giả những áng văn, áng thơ này được các đức vua và các chính trị gia nuôi dưỡng bằng bổng lộc khó khước từ. Và đương nhiên những cây bút này không muốn và cũng không dám nhìn ra xã hội quanh mình còn những "bất công" phi lý xúc phạm con người.

Chức năng của văn học là làm thức tỉnh con người trở lại "chân thân". Đối tượng của văn học là con người, không phân biệt vua với lê dân. Đức vua cũng cần được nhà thơ, nhà văn thức tỉnh như một người cùng dân.

Nhìn lại dòng lịch sử văn học của nhiều dân tộc, có những thế kỷ người làm thơ thì nhiều không đếm xuể nhưng thi sĩ không nổi vài ba. Bởi vậy tôi mới nói, thi sĩ- nhà tư tưởng phải bình đẳng trước nhà cầm quyền, không là "quân gia" của các nhà chính trị.

Nhà báo Thu Hà: Trang nhất tạp chí Cộng sản, tạp chí lý luận chính thức của Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 7/1988 từng đăng một bài viết với tựa đề: "Quan hệ giữa văn nghệ và chính trị không phải là quan hệ giữa hai "bá quyền" của tác giả Lê Xuân Vũ. Nhà thơ nghĩ thế nào về mối quan hệ này?

Nhà thơ Hải Như: Cái chính là nhà văn đứng về phía nào, yêu và bênh vực ai, ghét và chống lại cái gì.

Đầu thập niên 70 thế kỷ trước, nhà văn hóa Trường Chinh từng hỏi tôi: "Anh nghĩ thế nào về sự lãnh đạo của Đảng đối với văn nghệ sĩ cũng như văn nghệ sĩ chấp nhận sự lãnh đạo của Đảng như thế nào?". Tôi đã trả lời: "Nhà văn chúng tôi chấp nhận sự lãnh đạo văn nghệ của Đảng với một tinh thần là nhà văn chúng tôi được phép nghĩ với Đảng - nguyên văn tôi nói tiếng Pháp với ông Trường Chinh cụm từ này là "Réflechir avec notre Parti". Nghe xong, ông đứng dậy bắt tay tôi và nói "anh nói rất đúng, nhà văn phải nghĩ với Đảng, chúng tôi mong được các anh đóng góp ý kiến". Từ đó, tôi bắt đầu làm thơ theo cách suy nghĩ của tôi, đó là nghĩ với Đảng.

Những quan niệm chính trị là thống soái, văn nghệ phải phục vụ chính trị được hiểu một cách thô thiển đã tạo ra vô vàn tác giả và tác phẩm "ăn theo, nói leo". Theo tôi, làm thơ, viết văn là sáng tác ra tác phẩm nói lên những vấn đề của con người gắn với thời cuộc, thời đại. Nhà thơ, nhà văn cần tìm ra cái cốt lõi của đời sống xã hội, truy nguyên vào bản chất của nó để có những bài thơ, câu thơ lắng đọng. Vì thế người cầm bút cần phải có năng lực dự báo, là cánh chim báo bão, là người đi đầu phản biện góp phần cho sự phát triển các giá trị Chân-Thiện-Mỹ trong xã hội; đem hồn thơ làm thắm đượm hồn người, thơ không nên chỉ lo phục vụ chính trị, mà phải "văn dĩ tải đạo".

Nhà báo Thu Hà: Tại Hội nghị Lý luận Phê bình văn nghệ ngày 22/7/2004, lãnh đạo Ban Tư tưởng-Văn hoá chỉ ra ra một thực tế của văn học nghệ thuật Việt Nam như sau: "Một số quan niệm cũ không còn phù hợp", "những gì đã cũ và lỗi thời phải cương quyết vượt qua". Vậy để có thể "văn dĩ tải đạo", ông có gợi ý gì?

Nhà thơ Hải Như: Phải nhập cuộc chứ không thể ngồi mãi trên khán đài. Văn sĩ phải dám nói lên sự thực, dám đi sâu vào tận cùng những thân phận của cá nhân con người chứ không thể bằng lòng với những tác phẩm nhàn nhạt, hời hợt, u mê.

Nhập cuộc để thức tỉnh sự u mê và thúc giục nhà cầm quyền hành động cương quyết ủng hộ Đổi mới. Tôi cho rằng, văn chương phải trở thành lương tâm của xã hội. Giáo dục lương tâm là mảnh đất riêng của văn học nghệ thuật. Một xã hội nhân đạo và cởi mở sẽ sản sinh ra những tư tưởng lành mạnh, hiện thực.

Cách nay hơn 6 thế kỷ "Chu Văn An dâng bản sớ chém bảy tên lộng thần như một lời tuyên chiến

Nhắc kẻ sĩ mọi thời: Không được sống vô Can
" đó sao.

Nhà báo Thu Hà: Có lẽ do quá hăng hái tập trung vào các chủ đề chính trị theo nghĩa hẹp nhiều năm nay một số người cầm bút chúng ta đã đánh mất thói quen tư duy những chủ đề chính trị theo nghĩa rộng? Đề tài này chúng tôi xin bàn sau. Xin được chuyển sang một câu chuyện khác. Có một nghịch lý là trong khi văn đàn luôn thiếu vắng những tác phẩm xúc động lòng người thì trên mặt báo lại thừa thãi những chuyện ầm ĩ giữa các Nhà văn, nhà thơ với nhau, chuyện nhà văn nọ nói xấu, bới móc nhà văn kia, thậm chí có người còn dùng cả ngôn ngữ chân tay để tranh cãi thiệt hơn.

Nhà thơ Hải Như: Họ đâu phải nhà văn, nhà thơ.

Điều đáng suy nghĩ là gần đây có không ít nhà thơ, nhà văn cầm thẻ hội viên nhưng không có tác phẩm mà chỉ có sách in ra. Họ thiếu cái cần có là độc giả. Với nhà thơ, nhà văn của mọi thời đại, điều quan trọng hàng đầu là độc giả- tạo ra được độc giả của thơ mình, văn mình chứ không phải bất cứ một thứ giấy tờ gì làm chứng chỉ. Nghĩ thật khó mà vui...!

Tôi xin trích bức thư của nhà thơ Phương Đình Nguyễn Văn Siêu (1796-1872) mà người đương thời suy tôn là Thần Siêu bên cạnh "Thánh Quát" tức Cao Bá Quát. Ông gửi cho bạn đọc là Ngô Huy Phan ở làng Bái Dương huyện Nam Trực trấn Sơn Nam đàm đạo về chuyện làng văn thủa ấy.

"Học vấn mà tìm nó ở văn chương thì không thể nhưng không có văn chương thì lại không đủ để nhìn thấy học vấn. Bọn người viết văn thời bấy giờ (tức thời của hai ông- H.N) trước tiên khước từ điều đó vì ý nghĩa lợi lộc vắt ngang trước ngực. Họ bỏ sách xưa chẳng thèm ngó tới, bàn luận dông dài, đem những lời lẽ cũ rích sáo mòn chắp nhặt thành văn. Tuy họ biết rõ là vô nghĩa lý đấy nhưng cứ theo bừa để mua chuộc thói đời. Phương chi những người không biết lại không phải là hiếm. Hoặc có kể làm đôi câu nghe được thì tâng bốc lẫn nhau lên tận mây xanh...". Và: "Có bọn người tự biết thơ văn của mình không khuất phục được ai thì cố nặn ra loại văn bí hiểm quái dị để che giấu cái học thô mãng nông cạn của mình. Họ can tội làm ngu dốt những người đồng loại. Lúc đầu thì bọn ngu tin theo, sau đó thì kẻ trí cũng bị mê hoặc...". Và nhận định: "Văn chương có 2 loại: Loại đáng thờ và loại không đáng thờ Loại không đáng thờ là loại chỉ chuyên chú ở văn chương (ý muốn nói thoát ly đời sống xã hội - H.N) Loại đáng thờ là loại chuyên chú ở con người"... Bức thư này trong tập Phương Đình văn loại do nhà nghiên cứu Đỗ Văn Hỷ dịch.

Đọc bức thư của "Thần Siêu", tôi bỗng liên hệ đến hiện trạng văn học hôm nay và càng khiếp sợ khẩu hiệu đề ra của nhà cầm quyền phương Tây. Khẩu hiệu "Đả đảo văn hóa tiêu khiển giải trí muôn năm (A bas la culture vive le divertissement) nhằm đầu độc mê hoặc thế hệ trẻ trên toàn cầu lúc này.

Nhà báo Thu Hà: Có một thực tế đã được cuộc sống đúc kết: "cơm áo không đùa với khách thơ"! Phải chăng đây chính là rào cản mà nhiều người cầm bút chưa vượt qua được?

Nhà thơ Hải Như: Tôi bỗng nhớ tới bậc tiền bối khả kính là cụ Nguyễn Thượng Hiền. Nhà chí sĩ thời Đông Kinh Nghĩa Thục nổi tiếng thơ hay, vần điệu điêu luyện, đã mượn lúc say tự tay lấy tập thơ của mình ra châm lửa đốt. Bởi, "Thơ ta trau chuốt bởi ham danh/Say đốt quánh đi dạ chẳng đành/Chưa dễ về sau lừa kẻ khác/ Mà còn giữ mãi mệt thân mình". Vì, ông tự nhận ra thơ mình xa rời thực tế, trở thành vô bổ trước thời cuộc.

Với bài thơ Ai? Tôi! Chế Lan Viên - một thi tài trong nền văn học Việt Nam đã rất sòng phẳng với cuộc đời trước lúc đi xa. Tôi nhớ 4 câu vào bài: "Mậu thân 2 nghìn người xuống đồng bằng, chỉ một đêm còn sống có ba mươi. Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2 nghìn người đó? Tôi - người làm những câu thơ cổ vũ. Ca tụng người không tiếc mạng mình trong mọi cuộc xung phong...". Tôi nghĩ, Chế Lan Viên cảnh báo chúng ta, những người cầm bút hãy nghiêm khắc phê và tự phê lại mình, người cầm bút mọi thời chịu trách nhiệm trước lịch sử dân tộc.

Tôi không quên, trong bài Muôn vàn tình thương yêu của Việt Phương, tác giả cho người đọc biết Bác Hồ "không cho gọi trận đánh chết nhiều người là trận đánh thắng đẹp..." chiến tranh không bao giờ là ngày hội! Và nhà thơ, nhà văn không bao giờ được "thi vị hóa" một cách "bốc đồng" nông nổi.

Từ ngàn xưa, các đức vua bao giờ cũng dùng bổng lộc thu nạp kẻ sĩ - các nhà thơ làm "thuộc hạ". Chấp nhận làm "văn nô" hay không thuộc quyền các nhà thơ.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Nhà văn và xã hội

    26/02/2020Thanh ThảoTrong những cuộc chiến tranh vệ quốc, vai trò, tác phẩm, tiếng nói của nhà văn Việt Nam là đặc biệt quan trọng đối với nhân dân và xã hội. Chiến tranh không chỉ cô đặc và làm chói sáng những phẩm chất yêu nước trong mỗi nhà văn, mà còn là thử thách khắc nghiệt đối với những nhà văn chấp nhận dấn thân, chấp nhận hy sinh vì đại nghĩa...
  • Khoảng trống ai lấp được trong tư tưởng nhà văn

    18/04/2014Nguyễn Huy ThiệpMột nhà văn, một người sáng tác phải coi lý luận phê bình như sự tự ý thức của anh ta. Tính chất khoa học trong công việc của nhà văn là ở chỗ này. Chỉ có những "nhà văn - nhà khoa học - nhà bác học" mới hòng xây dựng được những tác phẩm thiên tài...
  • Nhà văn mang lại cuộc sống thứ hai

    02/10/2018Nguyễn Duy BìnhTrong một xã hội cởi mở, dân chủ, nhà văn là người cho bạn đọc sống cuộc sống thứ hai. [...] Mặc dù ngày nay có sự cạnh tranh của truyền hình, internet, nhưng tôi không hề bi quan về tương lai của văn học. Bởi vì cuộc sống thứ hai mà văn học ban cho chúng ta không chỉ giới hạn ở khía cạnh giải trí. Văn học mang lại cho chúng ta ước mơ, cho phép chúng ta lánh xa đời thường nhưng cũng đặt ra cho chúng ta một số câu hỏi...
  • Vì sao nhà văn lại không được coi trọng?

    16/04/2015Nguyễn Mạnh HàNhà văn, tất nhiên phải là những nhà văn đích thực, xưa nay, là những
    người sáng tạo và đem lại cho xã hội những giá trị tinh thần lớn lao.
    Nhà văn đem lại những giá trị góp phần làm hoàn thiện tính người cho
    nhân loại. Thế nhưng không phải ở đâu, thời đại nào, thể chế nào các
    nhà văn cũng được coi trọng và tôn trọng mà họ dáng được bởi các giá
    trị mà họ có, họ đem lại cho cộng đồng...
  • Einstein là nhà văn ?

    19/10/2014Ai cũng biết Albert Einstein là nhà bác học vĩ đại, cha đẻ của thuyết tương đối, nhưng nhiều người không biết rằng ông còn là một nhà văn đa tài.
  • Trách nhiệm của nhà văn

    17/06/2014Võ Thị Hảo (2005)... Nhà văn phải có trách nhiệm "dọn dẹp", "sám hối" những sai lầm, tội
    lỗi của quá khứ, trong lịch sử của một đất nước, một dân tộc... Đó là
    cái nghiệp của nhà văn nó quy định thế...
  • Nhà văn và những vấn đề xã hội hiện đại

    17/03/2011Trần HậuNữ văn sĩ Nga nổi tiếng Dina Rubina là một trong những tác giả đọat giải thưởng "Cuốn sách lớn" năm 2007 với tiểu thuyết "Phía đường phố có ánh mặt trời". Các nhà phê bình văn học coi chị là một trong những nhà văn thành công nhất trong thể loại "văn xuôi phụ nữ", cùng với Lyudmila Petrushevskaya, Viktorya Tokareva và nhiều người khác...
  • Nhà văn Bulgacov và các tác phẩm

    29/01/2010Bulgacov là một trong những nhà văn lớn nhất và kỳ bí nhất của nước Nga. Mối quan tâm đối với sự nghiệp sáng tác của Bulgacov mỗi ngày một tăng ở Nga và nhiều nơi trên thế giới, tính “thời sự” của cuộc đời và tác phẩm của ông không hề giảm...
  • Nguyễn Khải, nhà văn tài năng nhất của thế hệ chúng tôi

    24/08/2009Nhà văn Nguyên NgọcTrước hết, tôi muốn nói điều này: đấy là người tài năng nhất trong thế hệ của chúng tôi, thế hệ những người cầm bút vậy mà hóa ra vắt qua cả mấy thời kỳ lịch sử quan trọng: một chút thời Pháp thuộc, đầy đủ Cách mạng Tháng Tám, đẫm mình trong hai cuộc chiến tranh lớn, và cả hòa bình nữa...
  • Tính chuyên nghiệp của Nhà văn Việt Nam: Có hay không?

    04/12/2008Hoài NamMột cách hết sức sòng phẳng, chúng ta liệu có thể khẳng định được rằng văn chương Việt Nam đương đại có bao nhiêu tác phẩm được thế giới biết đến bởi chính giá trị tự thân của chúng?
  • Nhà văn Nguyễn Khải - Tôi chỉ là người của một thời

    26/09/2008Thúy NgaNửa thế kỷ cầm bút, ở thời nào Nguyễn Khải cũng có người đọc của mình. Những ngày nông thôn miền Bắc đổi thay trước cuộc vận động hợp tác hóa nông nghiệp, ông có Xung đột (1957), Mùa lạc (1960), Hãy đi xa hơn nữa (1963).
  • “Tôi ngờ khả năng tưởng tượng của nhà văn ta”

    27/12/2005Thạch LinhNhà văn Trần Thanh Hà, vừa bảo vệ thành công Luận án thạc sĩ Nhận diện tiểu thuyết trinh thám Việt Nam trò chuyện...
  • Nhà văn Đỗ Chu: “Cô đơn được càng tốt !”

    24/11/2005Hồng Thanh QuangNhà văn là người có quyền lật đi lật lại vấn đề mà anh ta quan tâm. Và phải biết lật đi lật lại! Chả có gì mâu thuẫn trong việc này. Thì suốt cuộc đời, người ta ai mà chẳng phải trăn trở, nghĩ ngợi. Đâu phải nhất nhất mọi việc, mọi chuyện đều bất biến... Trong quá trình nhận thức của một đời người, quan trọng là xác lập cho được những câu hỏi lớn, chứ không phải là thuộc lòng vài ba câu trả lời lớn. Biết đặt ra những câu hỏi mới khó!
  • Sự dễ dàng đã bóp chết nhà văn

    13/11/2005Nhà văn ThuậnTiểu thuyết Việt Nam ì ạch trên cái mặt bằng không chuyên ấy của văn học Việt Nam. Đến bây giờ vẫn loay hoay tìm cách kể chuyện làm sao để vừa ê a, vừa hấp dẫn; làm sao cho thơm mùi trí thức, mùi đương đại...
  • xem toàn bộ