Là trí thức, cần nhận thức đầy đủ trách nhiệm trước vận mệnh của dân tộc

05:41 CH @ Thứ Hai - 24 Tháng Ba, 2014

Phóng viên: Thưa giáo sư, theo các nhà khoa học của chúng ta ở trong và ngoài nước thì nền khoa học của chúng ta đang có vấn đề, đang yếu kém và khủng hoảng, đang tụt hậu so với nhiều nước trong khu vực. Gần đây nhất, Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành trung ương Đảng Cộng sản Việt nam cũng đã nhận định rằng “hoạt động khoa học và công nghệ nhìn chung còn trầm lắng, chưa thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội. Là người đã từng và hiện nay vẫn đang gắn bó với các hoạt động khoa học, quản lý khoa học, là người trong cuộc, giáo sư hiểu như thế nào về nhận định này?

Giáo sư Chu Hảo: Sau Hội nghị TW6 (Khóa XI) trên báo Thanh Niên có chuyên mục “Vật vờ nghiên cứu khoa học” đăng tải ý kiến của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu về thực trạng hoạt động KH&CN ở nước ta trong những năm gần đây. Dùng chữ “vật vờ” nghe đã nẫu ruột, đọc kỹ các ý kiến còn thấy đau lòng hơn! Không phải chỉ là “trầm lắng” hoặc “chưa thực sự trở thành động lực phát triển KH-XH” như được viết trong Nghị quyết Hội nghị, mà còn trầm trọng hơn thế nhiều. Các NQTW thì vẫn cứ viết theo kiếu “ba sôi hai lạnh” mãi như thế, còn thực tế cuộc sống thì khác hẳn.

Thực tế là nền KH&CN (gồm cả KHXH& NV và các Giải pháp kỹ thuật) đang tụt hậu xa hơn nữa so với các nước tiền tiến trong khu vực và trên toàn thế giới theo các chỉ số được coi là thông lệ quốc tế. Số các công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí khoa học quốc tế đầu ngành (thuộc hệ thông ISI chẳng hạn) hàng năm của cả nước ta chi xấp xỉ bằng của một trường Đại học vào loại khá ở Thái Lan. Số lượng bằng Sáng chế Phát minh và Giải pháp hữu ích được đăng ký ở nước ngoài (đặc biệt là đăng ký ở Mỹ) trong các năm vừa qua là hy hữu. Tỷ lệ nội địa hóa các Công nghệ sản phẩm là vô cùng thấp ( đặc biệt là trong các nghành công nghiệp điện tử và chế tạo máy…). Các nghiên cứu về KHXH&NV của chúng ta nói chung là quá đặc thù, phi tiêu chuẩn so với thông lệ quốc tế.

Nói gì thì nói cũng phải thừa nhận rằng thực trạng trên gắn liền với năng lực yếu kém của đội ngũ các nhà KH&CN. Vì sao năng lực ấy lại yếu kém như vậy thì còn phải thảo luận cho ra nhẽ, nhưng trách nhiệm xã hội của họ thì không thể thoái thác được.

Với một mặt bằng thấp kém như vậy của KH&CN nước nhà mà lại vẫn chỉ thấy là nó “trầm lắng” và “chưa thực sự trở thành động lực phát triển KT-XH” thì quả là chỉ mới dũng cảm nhìn vào “bên cạnh sự thật” thôi !

Phóng viên:Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng sa sút yếu kém của nền khoa học nước nhà hiện nay, Nghị quyết của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương cũng đã nhận định là do “Chưa tạo được môi trường minh bạch trong hoạt động khoa học và công nghệ; thiếu quy định về dân chủ trong nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn”. Đây là một nhận định có thể nói là đã đi sát, xác định chính xác bản chất của vấn đề hơn bất cứ đánh giá hay nhận định nào trước đó của Đảng ta. Sự minh bạch và dân chủ trong khoa học, những vấn đề lớn và có thể nói là những điều kiện cần có đầu tiên cho hoạt động khoa học, lâu nay chúng ta không hoặc ít nói đến một cách công khai vấn đề này, còn lần này, ban lãnh đạo của Đảng đã chính thức xác nhận. Điều đó, tôi nghĩ là một sự đổi mới và là một bước tiến lớn trong nhận thức và thực hành lãnh đạo của Đảng ta. Còn giáo sư, ông nghĩ sao?

Gs Chu Hảo: Nguyên nhân của tình trạng này cũng không phải chủ yếu nằm ở chỗ : “Chưa tạo được môi trường minh bạch trong hoạt động KH&CN; thiếu quy định về dân chủ trong nghiên cứu KHXH&NV”. Nguyên nhân côt lõi của tình trạng này trước hết phải kể đến là sự thiếu quyết tâm chính trị của lãnh đạo, từ cấp cao nhất cho đến cơ sở, trong việc thực thi chủ trương do chính mình đề ra là: Cùng với phát triển GD&ĐT, phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu. Không có một quốc sách hàng đầu nào lại bị xem thường một cách bất cẩn như đối với GD&ĐT và KH&CN như trong tới kỳ vùa qua. Nếu không thì tình trạng đã không đến mức báo động như hiện nay.

Cũng chính vì vậy mà động lực thúc đẩy phát triển KH&CN đã không còn mạnh mẽ cả từ phía cầu (chủ yếu là các tập đoàn kinh tế công nghiệp lớn của Nhà nước) lẫn phía cung (nghiên cứu khoa học nghiêm chỉnh không còn là khát vọng của số đông bạn trẻ). Đã từ lâu ta nghe thấy câu vè trong dân gian “khoa học ngày nay chán lắm rồi/ mười người nghiên cứu chín người thôi”. Đặc biêt là đối với nghiên cứu cơ bản mà những cấp “cầm cân nảy mực” với tư duy “ăn xổi” cứ nhăm nhăm đòi hỏi “một đồng vào được mấy đồng ra?”

Cơ chế quản lý các hoạt động KH&CN cứ luẩn quẩn mãi trong khuôn khổ hành chính hóa, quan liêu bao cấp. Phương thức tổ chức xác đinh nhiệm vụ, thực hiện và nghiệm thu kết quả của các Chương trình-Đề tài nghiên cứu KH&CN từ trung ương đến địa phương, dù đã được cải tiến liên tục, nhưng vẫn bám theo mô hình “kế hoạch hóa” từ những năm 60 của thế kỷ trước ở Liên bang Xô viết cũ. Nguồn chi cho KH&CN chủ yếu là từ phía Nhà nước, nhưng Nhà nước lại áp dụng một phương thức quản lý tài chính vô cùng lạc lậu, buộc các nhà khoa học phải “đối phó” để hợp thức các chứng từ rất rườm rà và bất hợp lý, mà nhiều người đã nản lắm rồi. “Thiếu môi trường minh bạch” cũng chính là khâu này, đã tù mù thì làm sao mà quản lý hiệu quả được.

Có lẽ chúng ta không “thiếu quy định về dân chủ trong nghiên cứu khoa học Xã hội và nhân văn”, mà thật ra chúng ta đang thừa rất nhiều các quy định (thành văn cũng như bất thành văn) thiếu dân chủ. Cái vòng kim cô của ý thức hệ giáo điều cứng nhắc đã “chính trị hóa” các hoạt động nghiên cứu trong lĩnh vực này, buộc chúng phải thực hiện chức năng minh họa - tô hồng là chủ yếu, chứ không chấp nhân sự đa dạng và không khuyến khích độc lập tư duy, tự do sáng tạo. Khoa học XH&NV vì vậy mà không thể phát triển một cách tự nhiên được.

Các chuẩn mực phổ quát không được tuân thủ trong việc tuyến chọn, bổ nhiệm, sử dụng các chức danh Thạc sỳ, Tiến sỹ, Phó giáo sư, Giáo sư dẫn đến tình trạng thiếu những nhà nghiên cứu nghiêm chỉnh đầu đàn, bằng cấp chủ yếu chỉ là để tìm danh phận trong bộ máy công quyền. Ít chú trọng thực học-thực nghiệp mà dung túng sự hư danh, giả dối chạy theo thành tích.

Ngần ấy nguyên nhân cũng chính là ngần ấy điều bất cập cần được khắc phục một cách đồng bộ và quyết liệt nhằm chấn hưng nền KH&CN nước nhà.

Phóng viên: Như vậy, theo giáo sư, nguyên nhân của sự sa sút nó còn nằm ở tầng sâu hơn như đã phát hiện và công bố, nó nằm ở “quyết tâm chính trị”, có nghĩa nó chưa phải là một việc mà phải được dành cho những quyết tâm và nỗ lực lớn nhất để thực hiện, từ ý chí cho đến nguồn lực và các chính sách, tức là con đường và những phương tiện để đi tới mục tiêu. Tôi nghĩ, để đạt được bất cứ mục đích nào thì quan trọng là xác định cho đúng con đường cần phải đi. Có thể là con đường thẳng, cũng có thể buộc phải là con đường không thẳng, con đường vòng vì các vật cản chi phối. Trong khoa học cũng vậy. Cả một nền khoa học càng vậy. Một con đường đúng hướng, thoáng đãng, không có chướng ngại vật, một cỗ xe khoẻ, người lái giỏi, ắt sẽ sớm đi tới đích. Đó là điều chúng ta đang chờ đợi chăng?

Gs Chu Hảo: Tôi nghĩ, đường đã có nhưng chưa thoáng, còn nhiều chướng ngại vật. Đó là quyết tâm chính trị chưa đủ mạnh mẽ, còn nhiều nhận thức chưa phù hợp, thậm chí lạc hậu nên dẫn đến nhiều chính sách gây khó cho sự vận hành của nền khoa học và các hoạt động nghiên cứu khoa học.

Phóng viên: Số phận của một đất nước hay một nền khoa học, một hành trình văn hoá luôn có mặt và sự đóng góp quan trọng của giới trí thức. Trong lịch sử, tuỳ vào thời cuộc, sự nhập thế, dấn thân của trí thức mỗi lúc một khác. Hiện nay, có ý kiến cho rằng một bộ phận trí thức của chúng ta đã không khẳng định được vị trí của mình trong hành trình khoa học của đất nước, trong đó có nhiều người bàng quan, như chủ ý đứng bên lề sự vận động của khoa học và số phận của đất nước.

Trở lại câu chuyện, thưa giáo sư, ông có thể cho biết quan niệm của mình về giới trí thức, thế nào là giới trí thức, vị trí, vai trò của họ đối với xã hội, với đất nước, một cái nhìn xa từ Việt Nam chẳng hạn?

Gs Chu Hảo: Từ xưa tới nay ở nước ta thường gọi những người lao động trí óc được xem là có học, đặc biệt là có bằng cấp, là sĩ phu ( thời phong kiến ) và trí thức ( thời hiện đại ). Thời phong kiến các sĩ phu thường phải là những người có trình độ Hán học từ tú tài trở lên. Uớc vọng chính của họ là được làm quan phụng sự giai cấp thống trị. Nguyện vọng ấy không có gì sai trái vì đó là con đường duy nhất để thoát khỏi nghèo hèn. Trượt làm quan thì về làng quê dạy chữ "thánh hiền" cho trẻ nhỏ, làm thầy địa lý hay thày lang. Vào cuối thế kỷ thứ 19, cùng với sự tiếp xúc với các nền văn minh khác ngoài Trung Hoa, đã có những sĩ phu có tư tưởng cấp tiến trình tấu triều đình những đề xuất cải cách để phát triển, nhưng không được nghe thì nín lặng theo đúng lẽ vua-tôi. Đó là những người như Phạm Phú Thứ (1820-1883), Nguyễn Trường Tộ (1828-1871), Nguyễn Lộ Trạch ( 1852-1895 )… Họ là lớp tiền thân của tầng lớp sỹ phu yêu nứơc hồi cuối TK19 đầu TK20 dù là theo đường lối bạo lưc như phong trào Cần vương ( Phan Đình Phùng, 1854-1895 ) và Đông Du ( Phan Bội Châu, 1867-1940 ); hay chủ trương tiến hành một cuộc cách mạng văn hóa-giáo dục như phong trào Duy Tân ( Phan Châu Trinh, 1872-1926; Huỳnh Thúc Khàng, 1876-1947; Trần Quý Cáp,1870-1908…) và Đông kinh Nghĩa thục ( Lương Văn Can, 1854-1927: ). Kế tiếp sau tầng lớp sỹ phu yêu nước này, từ những năm 20-30 thế kỷ trước, đã xuất hiện một tầng lớp xã hội mới dùng chữ quốc ngữ và tiếng Pháp để hành nghề tự do như bác sỹ, kỹ sư, luật sư, nhà giáo, nhà văn, họa sỹ, nhac sỹ và nghệ sỹ…Tầng lớp lao động trí óc này ở nước ta lúc ấy đã được gọi là trí thức dựa theo khái niệm “người trí thưc” ( intellectual, xuất hiện lần đàu ở Pháp năm 1871 ) và “ tầng lớp trí thức “ ( intelligentsia, xuất hiện lần đâu ở Nga từ giữa thé kỷ 19 ). Từ sau CMT8 cho đến tận ngày nay, những người có trình độ học vấn từ Cao đẳng-Đại học trở lên cũng được gọi là trí thức.

Thế nhưng người Nga, người Pháp, rồi ở các nước văn minh tiến bộ khác người ta chỉ dùng chữ trí thức để chỉ bộ phân có thể gọi là tinh hoa trong hàng ngũ những người lao động trí óc; tức là những ngừơi không chỉ có trình độ học vấn cao, chuyên môn giỏi, mà còn có một vài phẩm tính khác để tự tập hợp lại thành một tầng lớp được coi là “cơ quan nhận thức ( bộ nào) của cơ thể xã hội”. Nhà bác học –trí thức tiêu biếu của thời đại, Einstein đã có lần nói đại ý: anh có thể là kỹ sư nguyên tử giỏi, nhưng không phải là một trí thức. Người lao động trí óc có khả năng sáng tạo thì đông, nhưng tầng lớp trí thức thực thụ thì không thể là đại trà. Cũng chẳng có tiêu chuẩn và sự xét duyệt nào để phong tặng danh hiệu trí thức cho ai cả. Tầng lớp trí thức không phải là một đoàn thể, họ có thể xuất thân từ các giai cấp khác nhau, và qua đối thoại-giao lưu chính kiến họ sẽ tự hình thành trong một thể chế có xã hội dân sự lành mạnh.

Đó là nhận thức của riêng tôi về trí thức và tầng lớp trí thức, muốn được chia sẻ với bạn đọc chứ không đưa ra một định nghĩa mới nào cả. Tôi chỉ mong muốn đông đảo những người hoặc tự coi mình, hoặc được xã hội coi là trí thức, nhận thức đầy đủ trách nhiệm trước vận mệnh của dân tộc và đất nước.

Phóng viên: Vậy theo giáo sư thì giới trí thức có, và cần có những phẩm chất tiêu biểu nào?

Giáo sư Chu Hảo: Theo thiển ý của tôi, những phẩm tính ấy là :

1) Có khả năng tiếp thu và truyền bá tri thức khoa học-công nghệ hoăc/và văn hóa-nghệ thuật

2) Có năng lực sáng tạo ra các giá trị mới của tri thức khoa học-công nghệ hoặc/và văn hóa-nghệ thuật.

3) Có chính kiến rõ ràng trước những vấn đề nóng bỏng của thời cuộc và sẵn sàng bảo vệ quan điểm của mình.

4) Đề xuất, tư vấn, phản biện và giám sát một cách độc lập các chủ trương, chính sách và biện pháp giải quyết các vấn đề của xã hội.

5) Dự báo và định hướng dư luận xã hội.

Phóng viên:Hiện nay ở nước ta có tình trạng có tỷ lệ quá lớn các nhà khoa học, đúng hơn là những người có học vị, học hàm khoa học tách rời khỏi công tác khoa học để làm công tác quản lý. Người không có năng lực nghiên cứu khoa học tìm cách trú ngụ ở các chân ghế quản lý, người có năng lực khoa học cũng ào ào tìm cách làm cán bộ quản lý.

Có thể nói đây là một biểu hiện “sinh động” và “mạnh mẽ” nhất của “chủ nghĩa bằng cấp”, một biến thái của bệnh thành tích, và nói cho cùng là bệnh nói dối của xã hội hiện thời. Tôi không thể hiểu được nhiều người đã học tập, nghiên cứu lúc nào mà có bằng tiến sĩ?! Điều này tưởng rằng đơn giản, không chết ai nhưng nó báo hiệu sự suy thoái cả về giáo dục, đào tạo, cả về văn hoá và đạo đức của xã hội. Nếu có quá nhiều trí thức “dởm” loại này thì cũng có thể là một tai họa cho không chỉ cho giới trí thức mà cả một nền khoa học, cả đất nước.

Thưa giáo sư, Nghị quyết Trung ương 6, trong phần giải pháp thực hiện chiến lược phát triển khoa học công nghệ có chủ trương “Thực hành dân chủ, tôn trọng và phát huy tự do tư tưởng trong hoạt động nghiên cứu, sáng tạo, tư vấn, phản biện của các nhà khoa học”. Tôi nghĩ rằng đây không phải quan điểm mới của Đảng. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, là một điều rất cần vì lâu nay trong môi trường hoạt động khoa học, môi trường học thuật, tinh thần dân chủ và tự do bị o bế, hạn chế rất nhiều. Theo giáo sư thì để thực hiện được dân chủ và tự do trong hoạt động khoa học, trong môi trường học thuật, môi trường tri thức và trí thức thì phải có những điều kiện và tiền đề gì?

Giáo sư Chu Hảo: Tôi cũng đồng ý rằng, không những trong NQTƯ6 mà trong nhiều văn kiện chính thống khác, kể cả trong Hiến Pháp, những quyền cơ bản của con người về Tự do và Dân chủ đều được khẳng định một cách đúng đắn. Và từng bước đã đưa được vào đời sống tinh thần của xã hội, tuy còn lâu mới đáp ứng được nhu cầu của sự phát triển. Tuy nhiên, cho đến nay, không chỉ trong các hoạt động nghiên cứu KH&CN, mà trong các lĩnh vực khác cũng vậy, cơ chế dân chủ để đảm bảo quyền độc lập tư duy, tự do sáng tạo và tự do ngôn luận giữa lí thuyết và thực hành vẫn còn một khoảng cách không nhỏ…

Tôi nghĩ, những ai tự coi mình là trí thức đều phải có trách nhiệm góp phần tháo dỡ tình trạng này. Dân chủ không phải là miếng thịt bò rán thơm đăt sẵn trên đĩa…Bạn hỏi cần phải có điều kiện và tiền đề gì để có dân chủ và tự do trong họa động NCKH? Ai đấy sẽ trả lời bạn là phải sửa lỗi hệ thống . Nhưng điều đó “to tát”quá đối với khuôn khổ bài phỏng vấn này. Ở đây tôi chỉ muốn chia sẻ với độc giả một điều giản dị: Trong khuôn khổ pháp luật hiện hành, tùy vào điều kiện và khả năng cụ thể của từng người, ta hãy bắt đầu từ những việc “trong tầm tay”, để thực hành dân chủ. Chẳng hạn, ai cũng thấy rằng cái tàn dư cơ chế xin - cho (thành văn cũng như bất thành văn) thiếu dân chủ đã gây nên quốc nạn ngày nay là sự dối trá, y hệt như ở Liên Xô (cũ) mà Alekcandr Solzenitsyn đã mô tả trong tiểu luận “Người có học” ( Về trí thức Nga, NXB Tri thức, 2009 ). Vậy mà , cũng như tầng lớp được gọi là “trí thức” ở Liên Xô (cũ), chúng ta hiện nay cũng đành “đương nhiên” chấp nhận mà chưa dám đấu tranh để làm cho cuộc sống trung thực hơn, tốt đẹp hơn. Vậy thì ít nhất hãy làm như Solzenitsyn gợi ý : “Không nói dối! Không tham gia vào những việc dối trá! Không đồng lõa với dối trá !” bằng cách “Không nói những điều ta không nghĩ…, không dơ tay, không cúi đầu, không giả bộ cười, không có mặt, không đứng lên, không vỗ tay.”

Một điều quan trọng, mà lịch sử đã chỉ dẫn cho chúng ta, đó là các nhà lãnh đạo quốc gia và đội ngũ trí thức phải có tiếng nói chung, đồng hành trong nhận thức và hành động để phát triển khoa học và đất nước.

Tôi tin tưởng rằng với trí tuệ, truyền thống yêu nước của mình, trí thức Việt Nam sẽ đoàn kết để tận tâm cống hiến cho Dân tộc và Nhân dân một cách có hiệu quả nhất.

Phóng viên:Tôi nghĩ rằng, trước khi Đảng và Nhà nước “Thực hành dân chủ, tôn trọng và phát huy tự do tư tưởng trong hoạt động nghiên cứu, sáng tạo, tư vấn, phản biện của các nhà khoa học” thì hơn ai hết chính giới trí thức phải thực hành điều đó với nhau, với mình. Đó là điều căn bản để tập hợp trí tuệ, tình cảm và ý chí của đội ngũ trí thức.

Trân trọng cảm ơn giáo sư về cuộc trao đổi này.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Trí thức và thói háo danh

    05/02/2018Vương Trí NhànTrí thức là một thành phần quan trọng, đóng vai trò định hình tư tưởng, dẫn dắt xã hội. Tuy vậy, theo nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn, không phải toàn bộ nhưng ít nhất một bộ phận trong số họ có những nhược điểm cố hữu...
  • Trí thức salon?

    08/09/2020Lê Thị Liên HoanNgày hôm nay, tôi thấy ở ta, lại có một loại thành phần mới, mang tên mới là trí thức salon. Họ salon ở kiểu gì? Kiểu mới nhìn qua thì hiện đại. Họ bằng cấp đầy mình, và kinh ngạc thay đều là bằng thật. Rồi sao nữa? Rồi họ dùng bằng cấp này làm cơ sở để… lấy thêm bằng cấp kia.
  • Trí thức: bộ phận độc lập về trí tuệ của xã hội

    09/08/2019D. S. Likhachev (Viện sĩ Viện hàn lâm khoa học Nga) - Phạm Xuân Nguyên dịchTừ “trí thức” trong các thứ tiếng khác được coi là vay mượn từ tiếng Nga. Tôi muốn gọi trí thức là bộ phận độc lập về trí tuệ của xã hội. Đây không đơn giản là học vấn và những người có học làm việc trong lĩnh vực lao động trí óc. Sự độc lập trí tuệ là đặc điểm tối quan trọng của trí thức. Độc lập với các quyền lợi đảng phái, tầng lớp, giai cấp, nghề nghiệp, thương mại và thậm chí đơn giản là công danh.
  • Thử tìm hiểu tầng lớp trí thức Việt Nam

    04/03/2019TS Chu HảoỞ nước ta hiện nay có một số khá đông người được xã hội, hoặc tự mình, coi là trí thức. Nhưng “thế nào là một trí thức?” thì hình như chưa bao giờ được cắt nghĩa một cách rõ ràng. Có thể đã có nhiều cá nhân trí thức, nhưng những con người đơn lẻ ấy đã quy tụ lại thành một giai tầng của xã hội như là tầng lớp trí thức chưa?
  • Giới trí thức tinh hoa trong lịch sử Việt Nam

    14/10/2018Trần Ngọc VươngChúng tôi muốn góp bàn về việc nhận diện thực trạng của giới tinh hoa trong lịch sử Việt Nam và những đặc điểm của giới đó có thể trở thành chướng ngại mà chúng ta cần khắc phục trong việc hướng tới hình thành giới tinh hoa mới trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay...
  • Bồi dưỡng tri thức

    29/06/2018Andres MauroisDù bạn quyết định muốn làm nghề gì thì cũng cần có một tri thức căn bản. Đó là một nấc đầu trong cái kim tự tháp của bạn. Vậy chúng ta bàn về điểm đó nhé?
  • Để có lớp trí thức xứng đáng

    12/05/2018Hoàng TụyThời thế tạo anh hùng thì cũng thời thế, cơ chế tạo ra phẩm chất người trí thức. Nói rõ hơn là hoàn cảnh chính trị xã hội, là bản lĩnh, tài năng các nhà lãnh đạo quốc gia, và một phần chính yếu, là môi trường giáo dục đương thời. Cho nên tôi rất tán thành hãy bắt đầu bằng vấn đề giáo dục để bàn chuyện xây dựng lớp trí thức mới.
  • Kẻ sĩ ngày xưa và người trí thức ngày nay

    18/01/2018Phạm Đạt NhânKẻ sĩ xưa và trí thức nay theo nghĩa hẹp là tên gọi khác chỉ người học, người có chữ nghĩa, học cao hiểu rộng và có lương tâm, lương thức. Kẻ sĩ và trí thức khác nhau về cái học nhưng về vai tuồng, sứ mệnh đối với xã hội, với nhân tâm, thế đạo thì không khác. Kẻ sĩ hay trí thức mãi mãi là hình thái văn hóa. Văn hóa là phần hồn của đất nước. Cái học ngày xưa có gì khác với cái học ngày nay? Và kẻ sĩ ngày xưa nắm giữ vai tuồng gì đối với quốc gia, xã tắc?
  • Tâm tình với trí thức người Việt Nam ở nước ngoài

    27/07/2017Hồ HảiBản chất của cuộc đời nằm trong nhiều cặp phạm trù triết học mà buộc mỗi con người sinh ra và lớn lên ở bất cứ nơi đâu trên trái đất này cần phải hiểu để thành đạt. Song có những cặp phạm trù mà đã là con người thì cần phải quan tâm, đặc biệt con người đã trưởng thành và có chút thành đạt với đời...
  • Cách mạng tháng 8 và người trí thức

    02/09/2016Mai ThụcKỷ niệm 63 năm Cách mạng tháng Tám – “Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa” tuổi 63, người trí thức bừng tỉnh trước nền kinh tế thị trường hội nhập toàn cầu diễn ra trên đất nước ta như một cơn lốc xoáy. Rất lâu rồi, bây giờ mới có những hội thảo, những chuyên đề về vai trò của trí thức. Mọi người đồng thanh xác định vị trí của trí thức trong các ngành...
  • Vài nét về vai trò của trí thức - quan điểm từ châu Âu

    03/06/2016Trần Phương HoaLịch sử văn hóa văn minh châu Âu là lịch sử của những dòng chảy tư tưởng mà các chủ thể đã tạo ra các dòng chảy đó chính là những người có thể được gọi theo nhiều cách theo nghề nghiệp của họ - nhà khoa học, triết gia, nghệ sĩ, giáo viên, nhà báo v.v...và chung nhất với tên gọi còn nhiều tranh cãi „trí thức”. Một vài nét sơ lược về những đóng góp, vai trò và sứ mệnh của họ đối với xã hội châu Âu nói chung và văn hóa tư tưởng châu Âu nói riêng...
  • Trí thức và nửa trí thức: Đến cả sự nhợt nhạt cũng giống nhau đáng sợ

    16/05/2016Ngô Tự LậpTrích đăng từ bài “Giáo dục, Trí thức và nửa đường còn lại” của Ngô Tự Lậpbàn về trí thức và nửa trí thức.
  • Trí thức là ngươi nắm bắt tương lai

    12/05/2016Lê Ngọc Sơn (thực hiện)Thông tuệ và nhiệt tình, GS Tương Lai đã có cuộc trò chuyện với PV SVVN xung quanh vấn đề tri thức.
  • Trí thức: người ba đấng, của ba loài

    02/04/2016Phạm ToànDạo này, chợt rộ lên rất nhiều bài viết về trí thức. Một tờ báo vốn tự phong là mang mấy góc nhìn của trí thức đã dành hẳn hai số liền để phát biểu phản biện về vấn đề trí thức. Có nhiều nhà trí thức tìm cách gửi bài tranh luận và thường khéo léo để dư ra một hai câu tự do hơi quá trớn để biên tập viên có việc làm và phần bài còn vừa lại vẫn vừa khuýp, đọc lên cũng vui vui, toàn chuyện chẳng chết ai mà cũng chẳng làm ai chết...
  • Tri thức và trí thức

    25/03/2016GS. Nguyễn Ngọc LanhTrong xu hướng tiến hóa của xã hội, vai trò của tri thức và trí thức ngày càng quan trọng hơn. Bài viết thứ hai của Giáo sư Nguyễn Ngọc Lanh trong chủ đề thảo luận "Trí thức Việt Nam" phân tích một số nhận thức về vai trò của tri thức.
  • "Sĩ phu, trí thức thì không được hèn"

    16/03/2016Bùi Hoàng Tám (thực hiện)Nhân đầu xuân mới, bàn tròn xuân Kỷ Sửu của Đất Việt ghi lại những ý kiến của các nhà trí thức nổi tiếng Việt Nam bàn về sĩ phu, trí thức thời nay.
  • Chuyện "anh" trí thức

    04/03/2016Nhà nghiên cứu - hoạ sĩ Nguyễn QuânGiờ đã bắt đầu chặng đường của các nước trung bình. Các lợi thế tích cực đã qua, các hệ quả tiêu cực ngày càng trầm trọng. Người trí thức sẽ phải vào vai chính,là chủ lực tiên phong cho HĐH - CNH...
  • Xã hội cần những trí thức suy nghĩ độc lập

    01/02/2016Thượng Tùng thực hiệnTiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, Phó Giám đốc Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, là một trong những chuyên gia trẻ được nhiều người biết. Anh là thành viên nhóm nghiên cứu của Trường Kennedy thuộc Đại học Harvard (Hoa Kỳ), tham gia thực hiện bốn bài thảo luận chính sách theo đề nghị của Chính phủ Việt Nam, là “cánh chim báo bão” nhẫn nại với nhiều bài báo đề cập những giải pháp tháo gỡ khó khăn từ một số chính sách của Nhà nước.
  • Trí thức và nhận thức pháp quyền

    30/10/2015B. A. Kistiakovski - Phạm Nguyên Trường dịch và chú thíchMột số người cho rằng pháp luật chỉ có giá trị tối thiểu về đạo đức, một số khác lại cho rằng cưỡng chế, nghĩa là bạo lực, là thành tố không thể tách rời của pháp luật. Nếu đúng là như thế thì chẳng có cơ sở nào để chê trách giới trí thức của chúng ta trong việc coi thường pháp quyền hết. Giới trí thức của chúng ta luôn hướng tới những lý tưởng tuyệt đối và trên đường đi của mình nó có thể bỏ qua cái giá trị thứ cấp này.
  • Trí thức Việt và hàng nghìn năm lề thói làng xã

    23/05/2015Lê Mỹ ÝNhà phê bình mĩ thuật Phan Cẩm Thượng là người ít nói. Ông ưa ngồi lặng lẽ trầm tư, ưa “lánh mình” về những nơi chốn thâm nghiêm, yên tĩnh như những cổ tự, đình miếu...nơi ông đã có nhiều năm gắn bó, nghiên cứu, khảo sát các di sản văn hoá cổ. Tư chất của người làm nghiên cứu văn hoá khiến nhiều tác phẩm của ông đi ra ngoài phạm vi nghiên cứu chuyên biệt về mĩ thuật cổ.
  • Trí thức nửa mùa

    09/09/2013Oleshuk Iu.FỞ nước Nga, trong thế kỷ XX đã hình thành một tầng lớp xã hội, được coi là trí thức, nhưng trên thực tế lại không phải là như thế. Chính các đại diện của tầng lớp này, chứ không phải giới trí thức, đã đóng vai trò chủ yếu trong những cuộc cải cách đầy tai họa hồi những năm 80 và những năm 90 của thế kỷ vừa qua. Đấy là tầng lớp trí thức nửa mùa.
  • Sĩ phu, trí thức nước nhà xưa và nay

    08/09/2013TS. Chu HảoKhông ai nâng cao được vai trò của trí thức nếu giới trí thức của chúng ta không tự khẳng định được mình! Không ai san sẻ trách nhiệm với trí thức được; chỉ có trí thức mới thi hành được thiên chức của mình; vinh quang và cay đắng gắn liền với thiên chức ấy cũng chỉ dành riêng cho giới trí thức mà thôi!
  • Trí thức là Thiện Tri Thức

    24/08/2013Như Nguyệt thực hiệnXưa nay, thường có sự nhầm lẫn giữa người sở đắc tri thức và người trí thức. Trong tình trạng hiện nay, với sự tồn tại “song đề văn hóa” như nhận định của nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, việc nhận diện trí thức có vẻ khó khăn hơn. Trong cuộc trao đổi sau đây, ông đã làm sáng tỏ sự hiện diện của người trí thức trong một cách hiểu mới: trí thức là thiện tri thức.
  • Trí thức và chính trị

    04/03/2012Vaslav HavelÔng Václav Havel, vừa tạ thế ngày 18 tháng 12 (2011), là một trí thức hiếm hoi: không phải ông tìm cách chen chân vào chính trị mà chính trị đã đẩy ông vào con đường đó. Năm 1998, trong khi đang làm Tổng thống cộng hòa Czech, ông đã đưa ra những suy nghĩ sau đây về những cái lợi và mối nguy hiểm của nghề
    nghiệp của mình...
  • Tùy bút về giới trí thức và trí thức đích thực

    01/02/2012Nguyễn Tất Thịnh...tôi không bắt đầu bài viết bằng đặt vấn đề: xã hội và trí thức
    gì có trước, mà tạo ra nhau trong mọi thời điểm và bối cảnh. Tri thức
    luôn tiềm ẩn vô vàn trong cuộc sống và Thế giới, còn giới trí thức tiếp
    cận tìm ra nó như thế nào, kiến giải được điều gì, và ứng dụng cho sự
    cai trị hay bài toán phát triển ra sao. Trong đó người Trí thức đích
    thực là ( Cách vật + Chí tri + Sự thật + Tâm thành + Hữu ích ) với động
    lực duy nhất là tính Chân Thiện Mỹ của khoa học, hay lĩnh vực mà họ tham
    gia nghiên cứu, thấu đạt được…
  • Cách mạng Tháng Tám: Khi trí thức dấn thân

    18/08/2011Đoan TrangCho đến nay, nhiều tài liệu lịch sử đã khẳng định liên minh công - nông - trí là nền tảng sức mạnh của cách mạng Việt Nam. Nhưng nói như vậy có lẽ chưa đủ để xác nhận vai trò to lớn của lực lượng trí thức Việt Nam, đại diện cho trí tuệ và tinh thần dân tộc của nhân dân trong các cuộc đấu tranh giành độc lập.
  • Đã là trí thức thật thì ai cũng dấn thân

    25/06/2011Kim YếnLà phó chủ nhiệm uỷ ban Văn hoá, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội, hình ảnh của ông gắn liền với không khí nghị trường nóng bỏng. “Ông nghị phản biện nhiều nhất” là cái tên mà nhiều người đã yêu quý gọi ông...
  • Dân chủ, đồng thuận, đoàn kết doanh nhân và trí thức

    06/04/2010Làm thế nào để phát huy dân chủ, đoàn kết, đồng thuận xã hội đối với đội ngũ doanh nhân, làm thế nào sử dụng tốt đội ngũ doanh nhân để giải phóng khả năng phát triển và sáng tạo của họ, và trọng dụng doanh nhân như thế nào là hợp lý để phát huy sức mạnh của doanh nhân?
  • Nho sĩ và trí thức hiện đại

    12/09/2009Nguyễn Khắc ViệnGiống như quan lại thời xưa, mấy nghìn trí thức được đào tạo dưới thời thuộc địa ở các trường đại học bên Pháp hay ở Hà Nội đều sống xa nhân dân. Chúng tôi là những người thành thị thuần túy trong một nước mà 95% dân sống ở nông thôn. Khi các nho sĩ ra lời kêu gọi, cả nước từ Nam ra Bắc đều hưởng ứng, vì sống trong làng, hàng ngày, nhà nho có quan hệ mật thiết với nông dân. Chúng tôi thì bị chìm giữa đất nước, không có kim chỉ nam, không có gậy chỉ đường.
  • Quan niệm về trí thức và vị trí của trí thức với sự phát triển xã hội

    03/08/2009Đất nước đang tiến vào tương lai trong thời đại loài người tăng tốc chia sẻ nguồn tài nguyên tri thức bằng sự phát triển vũ bão của CNTT, truyền thông, thế giới Internet kỳ diệu. Quốc gia nào cũng khao khát làm chủ nền kinh tế tri thức mới. Vai trò và trách nhiệm của trí thức ngày càng trở nên quan trọng, thúc bách. Chungta.com xin trân trọng giới thiệu chủ điểm về Người Trí Thức, tổng hợp lại các bài nghiên cứu hoặc tranh luận nhằm tạo ra một góc nhìn đa diện, nhiều chiều về chân dung người trí thức nói chung và vai trò, vị trí của họ đối với sự phát triển của cộng đồng, xã hội, quốc gia, dân tộc.
  • Tôn vinh trí tuệ và trí thức Việt

    09/07/2009LS Trương Trọng NghĩaVN là một quốc gia nhỏ nhưng đã lập nước và giữ nước thành công suốt hơn hai thiên niên kỷ, cho dù có lúc phải sống dưới ách nô dịch và dã tâm đồng hóa trong gần 1.000 năm Bắc thuộc.
  • Chế độ xã hội với trí thức

    03/07/2009Nguyễn Ngọc LanhMỗi chế độ xã hội đều có tầng lớp lao động trí óc của mình với tiêu chuẩn và tên gọi riêng. Nói một cách danh chính và chặt chẽ, trí thức đúng nghĩa chỉ xuất hiện trong những xã hội đã có dân chủ, tự do; nhất là tự do báo chí. Cách mạng tư sản Pháp thành công năm 1789, nhưng hơn một thế kỷ sau mới ra đời từ trí thức; chính là vì phải đợi cho tự do, dân chủ phát triển đạt yêu cầu. Nhưng ở thế kỷ XX, nhiều nước châu Á tuy rất nặng căn phong kiến mà chỉ cần vài thập niên đã có đủ dân chủ, tự do để trí thức “đúng nghĩa” xuất hiện. Thế ký XXI hẳn phải nhanh hơn nữa.
  • Trí thức và công thức bổ nhiệm minh bạch

    23/06/2009TS. Nguyễn Ngọc HiếuĐể trí thức đóng góp tốt hơn vào sự nghiệp phát triển thì chúng ta cần có trí thức trưởng thành và chuyên nghiệp. Muốn có điều đó lại cần đề cao tính chuyên nghiệp, bổ nhiệm theo thực tài với cả những đối tác của trí thức, kể cả những người chủ, chính trị gia và nhà quản lý trong cả xã hội.
  • Hành xử của trí thức dưới chế độ cũ

    05/05/2009GS - Nhà giáo nhân dân, Nguyễn Ngọc LanhChế độ phong kiến (và trước nữa) mọc lên từ nền văn minh nông nghiệp, trải hàng chục ngàn năm, nay đã hết vai trò lịch sử khi loài người chuyển sang nền văn minh công nghiệp dành cho một chế độ mới. Do quá trình tàn lụi kéo dài hàng thế kỷ, chế độ cũ vẫn để lại những tàn dư, biến tướng, kể cả trá hình, nhất là ở phương Đông. Đó là nơi chế độ phong kiến tồn tại quá lâu, hơn nữa nó bị lật đổ không phải bằng sự lớn mạnh của giai cấp tư sản, do vậy sự xoá bỏ khó mà triệt để - nhất là xoá bỏ nền kinh tế tiểu nông: nơi sản sinh và nuôi dưỡng ý thức hệ phong kiến.
  • Suy nghĩ về khái niệm trí thức

    14/04/2009GS - Nhà giáo nhân dân, Nguyễn Ngọc LanhCó nhiều định nghĩa trí thức, rất dễ tìm trên internet. Không chỉ nhiều, mà rất nhiều, cho thấy đến nay định nghĩa trí thức vẫn chưa thật định hình. Do vậy, khi bàn về trí thức thường người ta phải xác định khái niệm trước khi bàn tiếp. Nhiều nhà trí thức lớn cũng đưa định nghĩa của mình, trong đó có những định nghĩa mới chỉ nêu tính cách đặc trưng hơn là nêu bản chất.
  • xem toàn bộ