Định chuẩn bằng những giá trị phổ quát

10:59 SA @ Thứ Hai - 25 Tháng Năm, 2015

Sử dụng những giá trị phổ quát làm thang giá trị chủ đạo sẽ giảm được sự phức tạp trong quá trình định chuẩn và tránh được những hậu quả khôn lường do chọn phải những thang giá trị lạc hậu làm chuẩn cho xã hội.

Một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển, đồng thời trực tiếp định hướng và điều chỉnh hành vi của xã hội, là những thang giá trị chủ đạo đang lưu hành trong xã hội.

Đối với Việt Nam, một đất nước đang ở trong quá trình chuyển đổi về nhiều mặt, từ cách thức tổ chức nền kinh tế, quan điểm chính trị, đến cấu trúc văn hóa và cách thức giao lưu với bên ngoài… thì hiện tượng chồng lấn giữa các thang giá trị cũ và mới là điều tất yếu. Cái mới tuy đã xuất hiện, nhưng chưa đủ mạnh để đẩy lùi cái cũ đã lạc hậu. Cái cũ, dù đã không còn thích hợp với sự phát triển, cũng vẫn cộng hương, cấu kết với nhau và với một số lực lượng trong xã hội để tiếp tục tồn tại.

Trong bối cảnh đó, việc định chuẩn – lựa chọn những thang giá trị cho xã hội – trở nên phức tạp và ẩn chứa những sai lầm có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Cái mới, chưa chắc đã là cái tiến bộ. Và cái cũ, cũng chưa hẳn là cái lạc hậu hoàn toàn. Chưa kể, xã hội có bao nhiêu người thì có bấy nhiêu thang giá trị khác nhau. Vì thế, việc định chuẩn cho xã hội, đã khó khăn lại càng trở nên khó khăn gấp bội.

Tuy nhiên, có một cách có thể giảm thiểu những sai lầm trong việc định chuẩn. Đó là sử dụng những giá trị phổ quát để làm thang giá trị chủ đạo. Những giá trị này đã được kiểm chứng trong suốt chiều dài lịch sử, ở nhiều nước và nền văn hóa khác nhau. Việc sử dụng chúng làm thang giá trị chủ đạo không chỉ có ý nghĩa trong việc định hướng sự phát triển của xã hội, mà còn giúp xã hội kế thừa được các giá trị truyền thống và hội nhập với thế giới bên ngoài.

Bình đẳng – dân chủ

Bình đẳng – dân chủ là giá trị mà bất cứ quốc gia tiến bộ nào cũng đều theo đuổi, bất cứ người dân nào cũng đều mong muốn. Vì thế, câu đầu tiên trong Bản tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2 tháng 9 năm 1945, trích từ Bản tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ ngày 4 tháng 7 năm 1776, là: Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng.

Bình đẳng giữa người và người, giữa cộng đồng với cộng đồng, giữa quốc gia với quốc gia, không chỉ là mong muốn, mà đã trở thành một giá trị phổ quát.

Bình đẳng cần được đảm bảo bằng pháp luật. Những thói quen, tập tục, thang giá trị nào đi ngược lại tinh thần bình đẳng cần phải loại bỏ. Xã hội cần hướng đến sự bình đẳng về cơ hội cho tất cả mọi người.

Bình đẳng là cơ sở sinh ra dân chủ. Vì dân chủ chỉ có thể hình thành khi ý kiến, quan điểm của tất cả mọi người được lắng nghe và tôn trọng. Điều đó chỉ có thể hình thành khi sự bình đẳng, cả về quyền lợi, nghĩa vụ và cơ hội phát triển của tất cả mọi người được đảm bảo.

Nếu không có bình đẳng làm giá đỡ, khi có những người hoặc nhóm người được hưởng đặc quyền đặc lợi riêng, đứng cao hơn người khác và đứng trên người khác, thì dân chủ, dù có đạt được, cũng chỉ là dân chủ giả tạo.

Bình đẳng – Dân chủ vì thế cần phải là một thang giá trị chủ đạo để định hướng và sản sinh ra các thang giá trị khác cho xã hội.

Tự do – Công lý

“Không có gì quý hơn độc lập, tự do”! Câu nói bất hủ đó không chỉ đúng cho quốc gia, mà còn đúng cho từng cá nhân.

Sự sáng tạo ra tri thức và của cải vật chất của xã hội, suy cho cùng cũng nhằm mục đích làm cho cuộc sống của mỗi người được tự do hơn.

Lịch sử phát triển của xã hội loài người đã cho thấy, xã hội luôn phát triển theo hướng tăng số lượng và chất lượng của các cá nhân tự do. Nếu trong xã hội nô lệ và phong kiến, chỉ có một số nhỏ các cá nhân – thậm chí chỉ có một người là Vua trong xã hội phong kiến phương Đông – tự do, thì sang xã hội tư bản, số cá nhân tự do đã tăng lên gấp bội. Và một xã hội mà “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người” trở thành một xã hội mơ ước của tất cả mọi người.

Nhưng Tự do phải đi liền với Công lý. Nếu không có Công lý thì Tự do sẽ trở thành hỗn loạn. Tự do của người này lại phá hoại tự do của người khác.

Một xã hội pháp quyền vì thế cần phải được xây dựng để đảm bảo mức độ tự do cao nhất cho tất cả mọi người.

Ngoài ra, Tự do – Công lý còn trực tiếp hỗ trợ Bình đẳng – Dân chủ, vì trong xã hội pháp quyền, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật. Không có ai đứng ngoài hoặc đứng trên pháp luật.

Chân – Thiện – Mỹ

Chân – Thiện – Mỹ là những giá trị ngàn đời mà bất cứ người nào, xã hội nào cũng hướng tới.

Sự cố gắng hoàn thiện mình của mọi cá nhân và xã hội thực chất là quá trình vươn tới Chân – Thiện – Mỹ. Vì thế, đây phải được coi là thang giá trị chính để hình thành và điều chỉnh hành vi của cá nhân và cộng đồng trong xã hội.

Tất cả các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, khoa học, kể cả các tôn giáo và đạo đức, đều có mục đích hướng con người đến Chân – Thiện – Mỹ.

Một xã hội mà Sự thật, cái Thiện và cái Đẹp được tôn vinh thì đó là một xã hội lành mạnh, đạo đức và văn minh. Ngược lại, một xã hội mà Sự giả dối, cái Xấu và cái Ác tràn lan thì đó là một xã hội bệnh hoạn và đang trên đường suy thoái.

Muốn xã hội lành mạnh trở lại, đạo đức và văn minh, thì cái Chân – Thiện – Mỹ phải được tôn vinh, phải là mục tiêu vươn tới của xã hội và phải trở thành thang giá trị chủ đạo trong việc định hướng và điều chỉnh hành vi và định hướng hành động và mục đích sống của cá nhân, cộng đồng.

Thay lời kết

Việc định chuẩn cho xã hội luôn khó. Nhưng nếu biết sử dụng những giá trị phổ quát làm thang giá trị chủ đạo thì sẽ tránh được sai lầm và ấu trĩ trong việc chọn chuẩn. Trong đó, những giá trị phổ quát, ngàn đời như Bình đẳng – Dân chủ, Tự do – Công lý và Chân – Thiện – Mỹ phải được coi là những thang giá trị cơ bản nhất, nền tảng nhất để định hướng cho xã hội.

Nguồn:
LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Từ Hệ tư tưởng đến Hệ giá trị

    09/06/2018Nguyễn Trần BạtGiá trị của các hệ tư tưởng chỉ có tính chất tương đối, mang tính lịch sử. Tư tưởng và hệ tư tưởng không phải là những giá trị bất biến, càng không phải là những tín điều để tôn thờ, nó đang và sẽ bị thay thế bởi hệ giá trị, là một hệ thống các tiêu chuẩn để quy định, định hướng và tổ chức hành vi của con người trên phạm vi toàn cầu...
  • "Hẫng hụt nhiều giá trị đạo đức và nhân văn"

    26/08/2017Nhật Lệ thực hiệnTrong đời sống hiện đại, sự có mặt của các nhà tâm lý học để sớm đưa ra những tiên liệu về mầm mống tâm bệnh của xã hội, cũng như những hồi chuông cảnh báo về sự lệch lạc trong lối sống, đời sống tinh thần là hết sức cần thiết...
  • Suy ngẫm về giá trị sống

    02/03/2015Matsushita KonosukeNếu ngồi ngẫm nghĩ tại sao chúng ta phải làm việc, có người cho rằng nếu không làm việc sẽ không có gì để ăn, nhưng tôi nghĩ không chỉ là như vậy. Không chỉ vì miếng cơm, mà để cho cuộc sống trong tương lai tốt đẹp hơn, mọi thứ đều phải bắt đầu từ ngày hôm nay. Vì vậy, con người phải lao động.
  • Bước lên nấc trên của thang bậc giá trị

    09/02/2015TS. Nguyễn Sĩ DũngMở cửa thì nắng, gió sẽ tràn vào. Những “cơ thể” đã quen với việc rèn luyện mau chóng thích nghi và tận dụng cơ hội này để lớn lên. Nhưng cũng sẽ có một số cá thể nhanh chóng bị nhức đầu, sổ mũi (vì bị cớm nắng từ lâu)...
  • Bàn về "những giá trị sống"

    13/07/2014Nguyễn Trần Bạt... rất mong ông trò chuyện giúp người trẻ suy nghĩ, nhìn nhận lại, đặt lại vấn đề về các giá trị nền tảng nhất cho cuộc sống. Mong ông cùng chia sẻ với độc giả về những điều họ cũng đang nghĩ, đang đi tìm và có thể chưa tìm ra hoặc tìm sai cho mình...
  • Lại bàn về những giá trị sống

    19/06/2014Nguyễn Trần BạtAnh là một mẫu mực, giống như cách anh nói, anh muốn đi tìm hiểu đời sống tinh thần của những người thành đạt, những người nổi tiếng để hiểu thêm họ như một cái gì đó để hướng theo. Anh vẫn nói là không muốn trở thành một người giảng dạy chuyên nghiệp, nhưng đối với tôi và đối với những giáo viên ở khoa chúng tôi cũng như các sinh viên ở đây thì anh vẫn là một người thầy...
  • "Lớp trẻ cần tự hình thành hệ thống giá trị mới"

    17/03/2013Hoàng Lê (thực hiện)"Lớp trẻ hiện nay mang trong mình cả một tiềm năng ghê gớm lẫn cả tai hoạ tiềm tàng. Nếu không biết khai thác, thật khó đoán biết điều gì sẽ xảy ra... Tôi muốn nói rằng, các bạn trẻ cứ yên tâm. Xã hội ta luôn đón chờ những tài năng trẻ"...
  • Đi giữa các ‘Cặp Giá trị sống’

    01/05/2010Nguyễn Tất ThịnhCác quan hệ giữa con người rất phức tạp nên đường chuẩn mực đó vốn là phi tuyến, đã thế trong từng hoàn cảnh bi du di, xê dịch, xô đẩy thậm chí bị dẫm xéo lên mà uốn lượn, đứt đoạn… đến mức người ta chỉ cố tự thu xếp bản thân được trong một đoạn rất ngắn, rồi sau thế nào tính tiếp, giải quyết tiếp… Cứ thế nhưng vấn đề bất cập, không ưng ý, sự vô lí cứ thế mà tích lũy trong đời sống và các quan hệ khiến tất cả cảm thấy rối loạn và bất an...
  • Giá trị & thước đo

    06/01/2010Nguyễn Bỉnh QuânEm thấy các thứ giá trị và thước đo cứ "lộn tùng phèo". Thì bởi giá trị cũ và giá trị mới đan xen nhau, thước đo cũ thước đo mới chồng chéo nhau. Bao nhiêu oan trái, bất công có thể từ đó mà ra. Thế làm sao gỡ? Thì dùng luật, tất tật từ to đến nhỏ phải có luật, học sống theo luật dần nó quen đi, gọi là xã hội tiến hoá, tiến bộ.
  • Góp ý bài phỏng vấn "bàn về giá trị sống"

    28/12/2009Lâm Kim ThànhTrong bài trả lời phỏng vấn của bác Nguyễn Trần Bạt vào ngày 07/06 /2009 về việc bàn về những giá trị sốngxin mạn phép chia sẻ ý kiến riêng kể cả đồng ý và phản đối quan điểm của bác...
  • Bàn về "những giá trị sống"

    29/11/2009Nguyễn Trần Bạt...một trong những nội dung quan trọng nhất trong tư duy của con người chính là lợi ích. Người không làm chủ các tư duy lợi ích, không thiết kế được công nghệ tư duy lợi ích và không biến tư duy lợi ích thành một nghệ thuật sống là người không có bản lĩnh trên thực tế...
  • Bàn về "những giá trị sống"

    25/11/2009Nguyễn Trần BạtTrong quyển "Cội nguồn cảm hứng" tôi có nói rằng Tự do sinh ra con người, không có tự do thì không có con người và tôi đưa ra cả khái niệm tiền con người. Tôi thảo luận với rất nhiều GS trên thế giới về khái niệm tiền con người và rất nhiều ông tá hỏa lên hỏi tôi rằng "Liệu ông có xúc phạm đến một số quá đông không? Bởi vì theo tiêu chuẩn của ông thì thế giới này chưa được 1/3 loài người là con người?"...
  • Những giá trị sống cho tuổi trẻ

    07/05/2009Với mong muốn làm phong phú thêm vốn sống cho các bạn trẻ - học sinh, sinh viên và các đối tượng thanh niên khác - bằng cách trang bị cho họ những giá trị tích cực và kỹ năng sống thiết thực, hữu ích trong hành trình vào đời, chúng tôi xin giới thiệu đến các bạn quyển sách Những Giá trị Sống cho Tuổi trẻ.
  • Tính tương đối của các giá trị

    12/01/2007Lịch sử và nhân loại học cho thấy sự biến thiên to lớn trong chuẩn mực và tín ngưỡng giữa những dân tộc và những nền văn hóa khác nhau. Có sự khác biệt tuyệt đối nào giữa cái gì đúng và và cái gì sai? Hoặc những phán đoán như vậy có đơn thuần là sự biểu hiện của một nền văn hóa nào đó hay của một ý kiến cá nhân?
  • Mẹ tôi - giá trị cũ

    13/10/2006Quảng YênMẹ có nhiều bạn gái - bà giáo thân, cùng thời, cùng tuổi, cùng mê thơ lãng mạn Pháp. Trong số họ, cũng có người khổ vì con cái ích kỷ. Có bà sống một mình, dù con rất giỏi và thành đạt. Cho dù họ cư xử không mấy mặn mà với mẹ mình, nhưng mẹ lại luôn tự hào về họ và nhớ mãi tuổi thơ con đã lớn lên đáng yêu như thế nào...
  • Giá trị đạo đức- giá trị bản thân và giá trị xã hội

    11/03/2006Ngô ToànĐạo đức là một hệ thống giá trị, một hiện tượng xã hội mang tính chuẩn mực, thể hiện mệnh lệnh, đánh giá rõ rệt...
  • Giá cả và giá trị!

    24/12/2005Thực tế cuộc sống buộc chúng ta phải chấp nhận rằng có rất nhiều thứ giá trị nhưng không có giá về mặt tiền bạc và ngược lại, vô khối thứ đắt giá nhưng lại chẳng đáng hoặc không mấy giá trị...
  • Giá trị sống

    09/07/2005Nguyễn Thị OanhVài thập kỷ nay trong giáo dục đạo đức cho tuổi trẻ trên thế giới người ta dùng hai khái niệm mới là giáo dục kỹ năng sống (KNS-life skills) và giá trị sống (GTS - living values).
  • xem toàn bộ