Tài sản nhà nước và cổ phần hoá

06:54 CH @ Thứ Hai - 05 Tháng Năm, 2014

Nhà nước có những tài sản của mình. Chưa có thống kê cụ thể nhưng tôi đoán hiện nay ở nước ta, tài sản nhà nước chiếm ít nhất 80% tài sản quốc gia, vì vậy Nhà nước quản lý công sản là hết sức quan trọng.

Mục đích quản lý là bảo toàn và làm cho tài sản sinh sôi một cách hiệu quả. Mà muốn quản lý tài sản có hiệu quả thì cần mấy thứ đơn giản: xác định rõ quyền sở hữu, kỹ năng quản trị tốt, việc quản lý phải minh bạch, có những khuyến khích hữu hiệu (gồm cả thưởng và phạt bằng nhiều hình thức) đối với những người chủ và những người tham gia vào việc làm cho tài sản hoạt động và sinh sôi (các nhà quản lý, người lao động). Quyền sở hữu nhà nước không mang tính cá nhân hoá, vì thế khuyến khích đối với chủ sở hữu hầu như không hoạt động, và vì thế đối với nhiều loại tài sản nhà nước, việc quản lý nhiều khi không có hiệu quả. Chính vì thế ở tất cả các nước người ta tìm cách để Nhà nước chỉ nắm giữ những tài sản mà mình buộc phải quản lý hay quản lý dễ hơn, có hiệu quả hơn, còn thì họ bán các tài sản khác cho các chủ sở hữu khác có thể sử dụng hiệu quả hơn. Các tài sản tài chính có thể dễ quản lý hơn, lưu động hơn (một phần do các tập quán và các thủ tục ít nhiều minh bạch hơn).

Khi bán tài sản nhà nước với giá hợp lý thì tài sản nhà nước không mất đi, mà chỉ chuyển từ dạng hữu hình thành dạng khác (thí dụ tiền). Thay đổi sở hữu không làm cho nhà nước nghèo đi, mà do tài sản được sử dụng hiệu quả hơn nên tài sản của toàn quốc gia có thể tăng lên. Cho nên không nên sợ việc bán tài sản nhà nước. Trên đây là nói đến bán với giá hợp lý, giá thị trường, còn nếu bán tống bán tháo thì lại là chuyện khác, và cần ngăn chặn.

Tư nhân hoá là việc bán tài sản nhà nước cho các chủ sở hữu tư nhân. Hiểu theo cách này nếu làm đúng (mà đơn giản là bán với giá đúng) thì tư nhân hoá là một việc rất nên làm; nó không làm tổn hại đến tài sản nhà nước, mà chỉ giúp làm tăng tài sản của toàn quốc gia do đưa tài sản vào tay những người chủ biết sử dụng nó hiệu quả hơn. Và việc này ngay cả ở nước ta, trung ương lẫn địa phương vẫn đang làm hàng ngày. Chỉ nêu vài thí dụ: hoá giá nhà thuộc sở hữu nhà nước, bán doanh nghiệp, bán đất (tuy bị cấm nhưng các chính quyền địa phương vẫn bán), bán thanh lý trang thiết bị... Người ta e ngại từ tư nhân hoá vì những lý do ý thức hệ, nếu hiểu đúng chẳng có gì phải sợ. Tư nhân hoá không chỉ có nghĩa là bán tài sản cho một hay một vài người chủ tư nhân, mà có thể cho rất nhiều người. Một điểm quan trọng nữa là tiền bán tài sản có tính chất vốn của Nhà nước phải để lại trên tài khoản vốn của Nhà nước (và dùng cho các mục đích như đầu tư, giáo dục, y tế, trả nợ nước ngoài, v.v... cũng mang tính chất chi tiêu vốn), chứ không nên dùng vào các mục tiêu dùng.

Cái khó của bán đúng giá là: Giá đúng là giá nào? Bán nhà, bán thiết bị thì dễ hơn nhiều vì có giá thị trường để làm căn cứ. Hoá giá nhà - cho các cán bộ cấp cao - mà thấp hơn nhiều giá thị trường là dân kêu ngay (nếu cho dân biết công khai giá này). Doanh nghiệp là bộ máy sinh lời. Người ta mua cái máy sinh lời ấy, chứ không phải mua nhà xưởng, máy móc... của đơn vị đó (giá trị kế toán của các tài sản vật lý này và tiền của doanh nghiệp được gọi là giá trị ghi sổ). Giá mua có thể cao gấp hàng chục lần giá trị ghi sổ, nhưng cũng có thể chỉ là một phần nhỏ của nó. Nếu doanh nghiệp ăn nên làm ra thì bán rất dễ và được giá, nếu doanh nghiệp hoạt động ỳ ạch thì chẳng mấy ai màng. Giá là do thị trường xác định, do người bán và những người mua thoả thuận. Định giá là rất khó, cách tốt nhất là bỏ thầu hay đấu giá công khai (doanh nghiệp phải có báo cáo minh bạch về hoạt động, về tài sản, về các khoản nợ và các nghĩa vụ khác của mình). Chỉ có công khai, minh bạch, thông qua bỏ thầu hay đấu giá công khai mới đảm bảo được việc bán đúng giá.

Vì e ngại nên trong bán (một phần) doanh nghiệp nhà nước, ở nước ta mới sáng tạo ra khái niệm "cổ phần hoá". Mục tiêu của cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là: "Tạo ra loại hình doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu, trong đó có đông đảo người lao động, phát huy vai trò làm chủ thực sự của người lao động, của cổ đông và tăng cường sự giám sát của xã hội đối với doanh nghiệp; bảo đảm hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp và người lao động". Trong cổ phần hoá các khoản thu có thể là: a) không có gì (gọi thêm vốn cho doanh nghiệp); b) có thu (cổ phần hoá một phần hay toàn bộ) cho các quỹ hỗ trợ cổ phần hoá (trung ương và địa phương).


Thất thoát và lãng phí

Bài này chúng tôi bàn tiếp về thất thoát và lãng phí tài sản nhà nước nói chung và trong quá trình cổ phần hoá nói riêng.

Do nhiều nguyên nhân, mà trước hết là thiếu khuyến khích đúng đắn đối với những người chủ (rất hiếm khi công dân nghĩ đó là tài sản của mình, mà coi là "của chùa") đối với những người sử dụng và quản lý tài sản, là trình độ quản lý yếu kém, nên tài sản nhà nước không được khai thác tốt, ít sinh sôi, ít sinh lời, thậm chí bị thất thoát.

Lãng phí lớn nhất là sự kém hiệu quả của việc khai thác tài sản (các khoản đầu tư không phát huy tác dụng, hay quy hoạch sai). ẹt người để ý, hay để ý không đúng mức đến khía cạnh này, mà đây mới là vấn đề chính, tuy việc "rút ruột" công trình cũng rất nhức nhối, song chỉ là chút đỉnh nổi của tảng băng chìm khổng lồ. Đây là lý do cấp bách nhất cho việc Nhà nước chỉ nên giữ càng ít tài sản càng tốt qua cổ phần hoá hay tư nhân hoá, tuy không cần hấp tấp. Cổ phần hoá là trường hợp đặc biệt của tư nhân hoá (bán một phần hay toàn bộ một doanh nghiệp nhà nước cho nhiều người hay tổ chức), và nó không làm tài sản nhà nước mất đi nếu bán đúng giá. Vì thế câu "cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước không được biến thành tư nhân hoá doanh nghiệp nhà nước" có lẽ là vô nghĩa.

Hai kiểu thất thoát tài sản nhà nước điển hình trong cổ phần hoá là: cổ phần hoá cho không và để những người tay trong chiếm đoạt. Cho không là cách làm của một số nước xã hội chủ nghĩa trước kia với lý do rất "đạo đức": chia đều tài sản doanh nghiệp cho mọi công dân. Nhà nước mất trắng tài sản. Đây là cách làm tai hoạ. Nhà nước mất tài sản là sai rành rành. Công bằng cũng không đạt được. Khuyến khích chủ sở hữu đối với hàng (chục) triệu công dân nay trở thành ông chủ là không đủ mạnh, nên họ bán phần của mình lấy tiền và tạo cơ hội cho bọn đầu sỏ tài phiệt "chiếm đoạt" tài sản với giá bèo, gây ra bất công nghiêm trọng. Một ý tưởng với ý định cao đẹp có thể gây tai hoạ. May là Việt Nam đã không làm theo cách này.

Tuy vậy chúng ta đang đối mặt với thất thoát kiểu thứ hai. Tài sản nhà nước lọt vào tay những người "tay trong" một cách từ từ, hay đột ngột qua cổ phần hoá với giá rất bèo như nhiều trường hợp đã xôn xao dư luận. Ai là những người tay trong? Đó là ban giám đốc doanh nghiệp nhà nước, là những người có quyền cho phép cổ phần hoá, bạn bè cánh hẩu của họ, những người biết rõ tình hình doanh nghiệp. Họ muốn đánh giá thấp giá trị của doanh nghiệp để cổ phần hoá dễ "thành công", để có cơ hội mua rẻ. Có mua, có bán, thậm chí đấu thầu hẳn hoi, nhưng hầu như đã được dàn dựng sẵn, người ngoài rất khó chen chân vào. Có chính sách lo cho người lao động là đúng, thế nhưng ưu tiên quá cho họ trong việc mua cổ phần là không hợp lý. Nếu đó là tài sản toàn dân, thì người tiểu thương ở Lạng Sơn, bác ngư dân ở Kiên Giang đều là chủ cả, sao lại chỉ ưu tiên cho cán bộ nhân viên? Nghĩ kỹ, đấy đích thị là chính sách phân biệt.

Cổ phần hoá phải thu tiền về cho Nhà nước. Đáng tiếc như ta thấy, hoặc Nhà nước không thu gì (tăng vốn doanh nghiệp) hay có thu thì lại chỉ để cho các quỹ hỗ trợ cổ phần hoá. Có thể biện minh rằng vốn nhà nước vẫn đó, hỗ trợ cổ phần hoá thì vẫn là vốn nhà nước, thậm chí còn sinh sôi thêm. Hãy cẩn trọng, phải đo lường chi tiết xem. Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước vừa công khai một vài số liệu gây dư luận. Theo tôi con số 4 ngàn tỉ là to, rất to, nhưng mới chỉ là cái đỉnh nổi chút xíu của tảng băng ngầm khổng lồ. Bảo toàn, làm cho tài sản nhà nước sinh sôi, bớt thất thoát, lãng phí quả là việc hết sức hệ trọng.

LinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Thất phu hữu trách

    16/07/2015Vương Trí NhànĐiều quan trọng là người lãnh đạo cần tháo gỡ cho mọi công dân cái khó... tự giải tỏa được cái "ngại nói vì rất lo lắng" của người góp ý thì chắc chắn trí tuệ dân tộc được hanh thông...
  • Tham nhũng - nguồn gốc của nghèo đói trên thế giới

    04/05/2015Nhật VyHơn 2/3 thế giới nằm dưới mức trung bình trong danh sách điều tra về độ trong sạch vừa được Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI) công bố hôm nay cho thấy mức độ tham nhũng đang nguy cấp đến mức nào...
  • Thể chế và Thành tích

    25/10/2014Nguyễn Trần BạtBất kỳ nhà nước hay hệ thống chính trị nào cũng phải trả lời câu hỏi làm thế nào để phát triển hay làm thế nào để giảm thiểu rủi ro trong tiến trình phát triển. Trong quá trình đi tìm lời giải cho câu hỏi này, càng ngày người ta càng nhận ra vai trò của thể chế đối với phát triển, nghĩa là, một thể chế tốt sẽ đẩy mạnh tốc độ phát triển và tăng cường chất lượng phát triển; ngược lại, một thể chế bất hợp lý sẽ kìm hãm tốc độ phát triển và làm suy thoái chất lượng phát triển...
  • Chính trị, quản lý và cơ chế của sự lựa chọn

    09/06/2014Nguyễn Trần BạtViệc sử dụng và lạm dụng thuật ngữ "chính trị" khiến nó thường bị hiểu sai và bị tầm thường hoá. Một trong những sai lầm phổ biến nhất và cũng căn bản nhất, là sự nhầm lẫn giữa chính trị và quản lý, giữa nhà chính trị và nhà quản lý...
  • Phải coi “Thương mại hóa” là một ý niệm tích cực

    09/08/2006Trường GiangXin đừng ai tạo ra một nội hàm tiêu cực trong cụm từ “thương mại hóa" bởi Thương mại là một ngành kinh tế quan trọng, có ảnh hưởng rộng lớn, giúp cho sự lưu thông điều hòa mọi vật phẩm trong xã hội, kể cả chất xám và lao động dịch vụ...
  • Để lợi ích không triệt tiêu nhau

    30/07/2006Nguyễn Đức Lam...nhiều khi những nguồn lực to lớntrong xãhội như tiền,sự nhanh nhạy trongkinh doanh lại vận hành như một sứcmạnh tànphá, triệttiêu những nguồn lực khác.Và lợiích là một trongnhững nguyên nhân dẫn đến tình trạngtrên: độnglực lợi ích của những ngườiđầu cơ đấtmãnh liệt và thườngtrực hơnrất nhiều động lựctrách nhiệm của cácquan chức liên quan đến đất công...
  • Mấy suy nghĩ về tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội

    15/07/2006Lê Cần TĩnhTăng trưởng kinh tế là khái niệm mà các nhà kinh tế học, các nhả quản lý, các nhà hoạt động chính trị...thường xuyên sử dụng. Hiểu một cách giản lược thì tăng trưởng kinh tế là sự tăng lên của tổng sản phẩm trong nước (GDP) hàng năm...
  • Những mặc cả trong việc lựa chọn mô hình

    04/07/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngNhớ lại thời kỳ bao cấp, mặc dù chưa phải đã hết khó khăn, nhưng chúng ta ít khi phải thấy cảnh thất nghiệp, ăn xin. Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều tương đối nghèo…
  • Đổi mới kinh tế cho ai?

    22/06/2006Cẩm Hà ghiJomo Kwame Sundaram (trợ lý Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc) với tư cách là một nhà kinh tế phát triển, một người bạn của Đông Nam Á, tôi đã rất quan tâm theo dõi tiến trình công cuộc đổi mới ở VN trong những năm qua. Và tôi thật sự tin rằng những bài học của VN trong tái thiết và phục hưng mạnh mẽ nền kinh tế đã vươn xa ngoài biên giới VN và vươn ra cả bên ngoài khu vực Đông Á...
  • Cải cách phân quyền chi tiêu

    20/05/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngThượng sách mà không ít địa phương sử dụng trong quá trình chạy Dự án xin tiền TW là “lấy mỡ nó, rán nó”. Hậu quả là một tỉ lệ lớn “mỡ” của TW bị “rán” ngay trên đường từ địa phương đến Hà Nội và từ Hà Nội trở về...
  • Bàn về từ nguyên của thuật ngữ “quản lý” và “quản lý hành chính”

    16/04/2006Hoàng Ngọc Hùng (Đại học Đà Nẵng)Bàn thêm về thuật ngữ quản lý và quản lý hành chính là một trong những việc cần thiết cho hoạt động dạy học quản lý hành chính và đẩy mạnh cải cách hành chính hiện nay ở nước ta...
  • Tồn tại và phát triển

    05/04/2006Hồ Ngọc ĐạiChính trị là gì? Cách nói của Tôn Trung Sơn có lẽ dễ hiểu hơn cả: “Về ý nghĩa của hai chữ “chính trị”, nói giản đơn thì “chính” là việc của dân chúng, “trị” là quản lý, quản lý việc của dân chúng thì gọi là chính trị...
  • Về khái niệm tiến bộ xã hội

    04/04/2006Phó TS, GS. Hồ Sĩ QuýXung quanh khái niệm tiến bộ xã hội, xưa nay trong thảo luận, vấn đề định nghĩa tiến bộ xã hội, trên thực tế không được đặt ra. Người ta không thấy cần thiết phải thảo luận tiến bộ xã hội là gì? Cái mà các cuộc thảo luận thường quan tâm là tiến bộ xã hộ, được biểu hiện như thế nào? Nó (cần phải) bao gồm những phẩm chất gì?
  • Truy lùng tiền đen

    20/02/2006Tiền, một mặt là máu tốt nuôi sống nền kinh tế nhân loại, mặt kia lại như thứ máu xấu, đầy virus phá hoại dần mòn cơ thể ấy, khi những đồng tiền bẩn cùng chảy chung trong hệ tuần hoàn tài chính. Cá thể giới đang lần theo dấu vết và thanh lọc những tội phạm “rửa tiền”...
  • Cải cách là xoá bỏ các rào cản

    18/01/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngCải cách gắn với thời đại và với việc phát huy tiềm năng của con người. Vì thời đại chúng ta đang sống là thời đại của toàn cầu hoá nên cải cách chính là việc tìm cách trở thành một khâu không thể thiếu trong quy trình sản xuất hiện đại và toàn cầu hóa của thế giới...
  • Những "nút cổ chai" của nền kinh tế

    17/01/2006Ngọc MinhNhững "nút cổ chai" của nền kinh tế nói chung và từng ngành, từng lĩnh vực nói riêng có khá nhiều, nhưng ở đây có thể khái quát thành mấy vấn đề lớn (thể chế kinh tế, chi phí dịch vụ, cơ sở hạ tầng)...
  • Đồng bộ

    17/01/2006Hà Văn ThịnhChuyện ở nước Thụy Điển xa xôi - nơi người dân có mức sống cao vào loại nhất nhì thế giới: Để ngăn chặn tình trạng ô nhiễm và kẹt xe, chính phủ cho thu "thí điểm" thuế qua cầu vào thành phố những giờ cao điểm. Hiệu quả đạt được trên cả bất ngờ: Giảm 15% lượng xe lưu thông trên đường phố. Hai bài học đáng nghĩ: Đồng bộ và thí điểm.
  • Đại biểu Quốc hội có nhất thiết phải am hiểu luật?

    09/01/2006Đoàn Tiểu LongCác đại biểu Quốc hội vì thế không nhất thiết là luật gia, mà trước hết phải là chính khách. Điều quan trọng nhất họ cần nắm được, đó là tâm tư, nguyện vọng của các cử tri đã tín nhiệm cử họ làm đại diện...
  • “Dân chủ là của quý báu nhất của nhân dân, Chuyên chính là cái khóa, cái cửa để phòng kẻ phá hoại”

    06/01/2006Ngô Vương Anh“Dân chủ nghĩa là dân là chủ. Dân chủ là của báu vì đó không phải là thứ tự nhiên có sẵn mà đó là thành quả của cách mạng, nhân dân ta đã phải đấu tranh, hy sinh gian khổ mới giành được. Dân chủ là của báu vì đó là lý tưởng, là ước vọng của toàn thể nhân dân ta về một xã hội tốt đẹp trong tương lai..."
  • Hữu hạn và vô hạn

    15/12/2005Gia Cát"Quyền của Nhà nước là quyền hữu hạn, chỉ được làm những gì pháp luật cho phép, người dân mới có quyền vô hạn - được làm tất cả những gì pháp luật không cấm"...
  • Tham nhũng - vấn đề của phát triển

    11/10/2005Trần Ngọc ThơMức độ tham nhũng ở VN trong thời gian gần đây đã có những dấu hiệu không giống xu hướng chung so với các nước có cùng trình độ phát triển....
  • “Độc quyền chức vụ” cái gốc của tham nhũng

    01/10/2005TS. Phạm Anh TuấnTham nhũng ở Việt Nam hiện nay đã trở thành quốc nạn. Quốc nạn tham nhũng là một trong những dấu hiệu cảnh báo năng lực quản lý của bộ máy Nhà nước không còn phù hợp với sự phát triển của đất nước. Vì thế, dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng đang được Quốc hội đưa ra lấy ý kiến nhân dân để sớm ban hành, áp dụng. Tham nhũng, dù xảy ra ở đâu thì cũng là tội phạm đặc biệt, được thực hiện trước hết bởi các quan chức...
  • Cá và Ao...

    30/09/2005TS. Nguyễn Sĩ DũngMột nguyên tắc cơ bản của luật dân sự mách bảo cho chúng ta rằng: "Cá vào ao ai là cá của người đó". Theo nguyên tắc này, cây mọc trên đất của ai là cây của người đó; nhà xây trên đất của ai là nhà của người đó. Chuyện của cuộc sống là đơn giản và dễ hiểu như vậy. Tuy nhiên, mọi việc lại có vẻ không hoàn toàn đơn giản và không hoàn toàn dễ hiểu được như vậy trong thực tiễn pháp lý của chúng ta...
  • xem toàn bộ