Nguyên lý hữu dụng và hạnh phúc

06:23 CH @ Chủ Nhật - 06 Tháng Ba, 2016

Cuối thế kỷ 18, triết gia người Anh Jeremy Bentham (1748-1823) trong tác phẩm “Giới thiệu các nguyên lý đạo đức và luật pháp” (1789) đã đề ra nguyên lý hữu dụng, nội dung của nó là tán thành hay phủ nhận hành động của cá nhân hoặc chính quyền, dựa trên nỗ lực làm gia tăng hay giảm bớt hạnh phúc cho người khác. Theo J. Bentham, chính quyền được xây dựng trên căn bản tam phân: lập pháp, hành pháp và tư pháp, hình thức tổ chức chính quyền chỉ là phương tiện để đạt đến mục đích cuối cùng là hạnh phúc của đa số nhân dân. Để đạt được mục đích đó, nguyên lý hữu dụng là tiêu chuẩn thực tế nhất.

Nguyên lý hữu dụng quy định các nhà lập pháp phải lường trước được hiệu quả của các dự luật xem chúng có mang lại hạnh phúc cho đại đa số công dân hay không. Bởi lẽ hạnh phúc của một quốc gia là tổng hợp hạnh phúc của mọi công dân, quyền lợi của quốc gia là tổng hợp quyền lợi của mọi công dân. Hạnh phúc và quyền lợi của mọi công dân đều như nhau, nên không thể có việc thiên vị cho quyền lợi của nhóm người nào.

Jeremy Bentham (1748-1823)

Đối với hành pháp và tư pháp, nguyên lý hữu dụng đòi hỏi quyền hành của chính quyền phải được giới hạn. J. Bentham quan niệm rằng: ngoài quyền đem lại hạnh phúc cho đại đa số công dân, chính quyền không còn quyền hành gì cả. Chính quyền không những phải tránh cản trở công dân tự nỗ lực tìm kiếm hạnh phúc, mà còn phải thông báo, giải thích cho công dân hiểu những hành động của chính quyền. Công dân có quyền biết rõ về quốc sách cũng như có quyền chỉ trích chính sách của chính quyền. Tuy nhiên, ông cũng nói rằng: đôi khi chính quyền có thể hành động khác với dư luận, vì không phải lúc nào công dân cũng nhận ra quyền lợi quốc gia. Và J. Bentham kết luận: một chính quyền tốt là chính quyền điều hành quốc gia với mục đích đem lại hạnh phúc lớn nhất cho đại đa số công dân. Điều đó cũng có nghĩa là một chính sách hay một chính thể nếu không có khả năng đem lại hạnh phúc cho công dân, chính sách hay chính thể đó không được coi là hữu dụng, chính quyền chỉ có thể tồn tại trên khả năng đem lại hạnh phúc cho đại đa số công dân.

Tư tưởng của J. Bentham đã ảnh hưởng rất lớn đến cách đánh giá chính sách của chính quyền và hiệu quả của một chính thể, mà trước hết là ở Anh. Cho đến hôm nay, nhiều chính trị gia đã quan tâm đến “khoa học về hạnh phúc” để định hướng cho hành động của các chính phủ. Tuy không thể có một tiêu chí chính xác để so sánh hạnh phúc giữa các cá nhân với nhau, nhưng kinh tế học, dựa trên những tiêu chuẩn đo lường khách quan, có thể định ra được những tiêu chí cơ bản.

Năm 1999, Thủ tướng Anh, ông Tony Blair đã phát biểu về cách đạt tới chất lượng cuộc sống tốt hơn rằng: “Tiền bạc không phải là tất cả, nhưng trong quá khứ có vẻ các chính phủ đã quên điều này. Thành công (của một chính phủ) chỉ được đo bằng tăng trưởng kinh tế, bằng GDP. Mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn không chỉ là tập trung phát triển kinh tế”.

Năm 2002, Ban chiến lược của Thủ tướng Anh tổ chức một cuộc hội thảo với chủ đề “Thoả mãn trong cuộc đời” (To satisfy in life) để bàn về ảnh hưởng của các chính sách đối với hạnh phúc của người dân. Sau đó, Văn phòng chính phủ công bố một bản báo cáo nói về những tiêu chí ảnh hưởng của hạnh phúc đối với các chính sách. Những tiêu chí đó bao gồm: Chỉ số hạnh phúc, Giáo dục về hạnh phúc, Hỗ trợ công tác tình nguyện, Đánh thuế cao hơn đối với tầng lớp giàu có.

Trong những năm qua, chính phủ Anh đã luôn quan tâm đến hiệu quả tạo ra hạnh phúc cho công dân của các chính sách. Cố vấn của ông Blair, David Halpern nói rằng: trong tương lai, nhất định việc đánh giá hiệu quả của các chính phủ sẽ dựa trên tiêu chí mang lại hạnh phúc cho công dân. Lãnh đạo đảng Bảo thủ tại Anh cũng phát biểu cách hình tượng: “Chúng ta không nên chỉ tìm cách đưa thêm tiền vào túi người dân, mà còn phải tìm cách đưa thêm niềm vui vào trái tim họ”.

Như vậy, dù chưa phải là một tiêu chí hàng đầu để đánh giá sự thành công của một chính sách, hay hiệu quả điều hành đất nước của một chính phủ, nhưng rõ ràng, nguyên lý hữu dụng với mục đích tạo ra hạnh phúc lớn nhất cho đại đa số công dân đang trở thành một định hướng tốt cho cung cách điều hành đất nước của bất cứ chính phủ nào.

Ở nước ta trong những năm qua, vấn đề tăng trưởng kinh tế đang được tập trung cao độ. Tỉ lệ tăng trưởng kinh tế hằng năm không ngừng được phấn đấu để đạt mức độ cao. Thế nhưng, mức độ “hạnh phúc” của người dân chưa được khảo sát cụ thể. Những tác động của việc đảm bảo mức độ tăng trưởng đối với cuộc sống của người dân vẫn chưa được nhìn nhận toàn diện. Những nhận xét chung chung kiểu như “đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao” vẫn tồn tại như một công thức.

Sự hài lòng của người dân đối với các chính sách, các dự luật, bộ luật, với cung cách phục vụ của các cơ quan hành chính vẫn chưa được xem xét một cách thoả đáng. Tình trạng tham nhũng rõ ràng đang ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn vong của chế độ, của đất nước, và công cuộc chống tham nhũng đang trở thành tiêu chí đánh giá nỗ lực của chính phủ.

Để đất nước ta phát triển toàn diện, bền vững, thì nguyên lý hữu dụng nên được xem xét, áp dụng trong tất cả các lĩnh vực của đời sống chính trị-xã hội. Từ công tác lập pháp cho đến tư pháp, từ việc hoạch định chính sách vĩ mô cho đến việc tiến hành những công việc cụ thể.

Những biểu hiện của chính phủ, của Đảng gần đây như đẩy mạnh toàn diện công cuộc chống tham nhũng, nói không với tiêu cực trong thi cử, cải cách ý thức phục vụ… thực sự là những tín hiệu đáng mừng phù hợp với nguyên lý hữu dụng, có tác dụng mang lại hạnh phúc cho người dân.

FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • Thế nào là đổi mới?

    19/05/2018Trường GiangĐổi mới là trào lưu tư tưởng tiến bộ, là xu thế thời đại. Những ai không có tư duy đổi mới, hành động đổi mới thường dễ bị sa vào bảo thủ, duy trì những cái đã lỗi thời. Thậm chí có nhà văn đã phát biểu: "Trong thời đại này, không đổi mới tư duy coi như mù chữ”.
  • Trạng thái bình thường của doanh nhân

    13/10/2016Nguyễn Trần BạtCho đến nay chúng ta vẫn chưa có một đội ngũ doanh nhân theo đúng nghĩa, nhưng dư luận xã hội mong muốn xây dựng đội ngũ doanh nhân với hai phẩm chất cơ bản là Tâm và Tài, thậm chí còn cho rằng sự kết hợp giữa Tâm và Tài đã tạo ra một bản sắc riêng cho doanh nhân Việt Nam...
  • Cảm hứng của sự phát triển

    27/09/2016Minh Châu thực hiệnTham gia vào cuộc đua toàn cầu mà ở đó không hề có sự ưu tiên, ưu đãi nào, WTO mở ra cánh cửa hội nhập với nền kinh tế thế giới, và rộng hơn nữa, với các thể chế phát triển của thế giới. Có một chuyên gia đã từng cho rằng từ “chợ” nhà ra “chợ” WTO, doanh nghiệp, doanh nhân phải làm rất nhiều...
  • Năm cánh sao vàng

    02/09/2016TS. Nguyễn Sĩ DũngGần 70 năm đã trôi qua, cờ đỏ sao vàng Cách mạng Tháng Tám mãi còn vẫy gọi. Và ngôi sao năm cánh vẫn còn toả sáng dẫn đường cho dân tộc ta đi về phía trước...
  • Tiếp tục phát triển tư tưởng của Cách mạng tháng Tám

    19/08/2016Lê Đăng DoanhCách mạng Tháng Tám là bước nhảy vọt vĩ đại của tư tưởng phát triển, đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Độc lập, tự do, hạnh phúc, mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng, đó là những chân lý có sức mạnh mãnh liệt phát huy và khơi dậy sức mạnh của một dân tộc bị nô dịch, áp bức, bị chiến tranh và nạn đói tàn phá. Chính những tư tưởng bất hủ này đã trở thành sức mạnh vật chất của cả một dân tộc, chắp cánh cho dân tộc Việt Nam làm nên những kỳ tích trong chiến đấu và dựng nước...
  • Tinh thần mở, tri thức mở

    31/01/2016TS. Ngô Quang Hưng (Giảng viên ĐH New York)Tinh thần mở chính là sự chuyển dịch mẫu hình của khoa học và công nghệ thế giới trong hơn 30 năm bùng nổ CNTT vừa qua. Tự do tí toáy đang dần san phẳng bao nhiêu rào cản. biên giới địa - chính trị, kinh tế, văn hóa tri thức… tạo nên một "thế giới phẳng"...
  • Cải cách hướng tới một Việt Nam tự do và trí tuệ

    03/08/2014TS. Lê Đăng DoanhNếu không có cải cách mạnh mẽ sẽ rất khó có một xã hội phát triển. Chỉ có dân mới cải cách được bộ máy nhà nước, bộ máy nhà nước không thể tự cải cách được chính mình...
  • Cuộc giải phóng thứ hai

    01/03/2014Nguyễn Trần Bạt“… Có thể coi cuộc giải phóng con người như là một cuộc cách mạng. Và cuộc cách mạng thứ hai này còn khó khăn hơn nhiều so với cuộc cách mạng lần thứ nhất. Bởi vì trước đây ai cũng trông thấy sự hiện diện của ngoại bang và đó là lý do hiển nhiên để tập hợp lực lượng. Còn giải phóng con người là một bước thay đổi căn bản nhưng vô hình về nhận thức, về tất cả các cấu trúc xã hội. "
  • Để đến được tương lai?

    13/01/2011Nguyễn Quốc Phong“Chỉ tưởng tượng ra tương lai không đủ, bạn phải xây dựng nó”. Càng ngày người ta càng nhìn rõ một điều: Rất nhiều vấn đề trước đây tưởng như bất biến thì cũng có thể thay đổi; nhiều nguyên lý không còn mang giá trị thực tiễn. Từ đó, xuất hiện thái độ hoài nghi. Nhưng, con người không thể cứ quay lại quá khứ mà phải bước tới tương lai...
  • Không thể ngủ quên trên kho báu

    15/12/2010Trần Bạch ĐằngDân Việt Nam nói chung chưa giàu, còn những tiêu chuẩn công bằng, dân chủ, văn minh, hạnh phúc thì đang trong quá trình xác lập có khi còn rất dài lâu. Với thể chế của Việt Nam, khả năng giữa nước mạnh với dân giàu không đối chọi. Không đối chọi với điều kiện đất nước đang được quản lý đúng theo những gì mà tổ chức lãnh đạo kỳ vọng...
  • Thời cơ vàng của Đảng ta

    04/11/2010Nguyễn Trung"Thời cơ vàng đang đến của dân tộc, vì vậy cũng chính là thời cơ vàng của Đảng ta! Hoặc là… Hay sẽ là…".
  • Đất nước đang trông chờ những người cầm lái...

    03/11/2010Trường KiênĐiều gì là nguyên nhân chủ yếu làm cản trở sự phát triển của một quốc gia? Câu hỏi được đặt ra trong thời điểm mà mọi người dân Việt đang bức xúc với chuyện “tụt hậu” quá xa, quá lâu của đất nước mình. Đứng lại có nghĩa là thụt lùi - điều đó không chỉ đúng với từng cá nhân, mà còn là điều tất yếu đối với một tập thể, một cộng đồng, một đất nước...
  • Tự do - Sản phẩm của cải cách hay cách mạng?

    22/10/2010Nguyễn Trần BạtTự do luôn luôn là khởi nguồn của mọi sự phát triển, cải cách cũng hướng tới sự phát triển hay mục tiêu của cải cách là phát triển. Do đó, tự do là hạt nhân, là linh hồn của các cuộc cải cách. Trước hết, tự do không chỉ là điểm xuất phát mà còn là điểm mấu chốt của cải cách...
  • Lãnh đạo phi cách mạng

    18/10/2010Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch / Tổng giám đốc, InvestConsult GroupLịch sử phát triển của nhân loại đã trải qua những bước chuyển mình đầy ý nghĩa như là hệ quả của rất nhiều cuộc cách mạng vĩ đại và tất yếu. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, người ta đã buộc phải nhìn lại vai trò của những cuộc cách mạng bằng một đầu óc tỉnh táo và một con mắt khách quan hơn, toàn diện hơn. Điều này phản ánh những thay đổi về chất không chỉ của thế giới mà cả của tư duy lãnh đạo...
  • Khát vọng dân chủ

    19/08/2010Tương LaiDân chủ nằm ngay trong tên nước được khai sinh với Tuyên Ngôn Độc Lập 2.9.1945, nhằm xác định rõ tính chất và nội dung quachính thể “cộng hoà” mà Hồ Chí Minh trịnh trọng tuyên bố trước thế giới. Trên nền tảng dân chủ đó, độc lập, tự do, hạnh phúc được xác lập vững chắc, với nội dung dân là chủ, dân làm chủ...
  • Mấy suy nghĩ về tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội

    15/07/2006Lê Cần TĩnhTăng trưởng kinh tế là khái niệm mà các nhà kinh tế học, các nhả quản lý, các nhà hoạt động chính trị...thường xuyên sử dụng. Hiểu một cách giản lược thì tăng trưởng kinh tế là sự tăng lên của tổng sản phẩm trong nước (GDP) hàng năm...
  • Những mặc cả trong việc lựa chọn mô hình

    04/07/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngNhớ lại thời kỳ bao cấp, mặc dù chưa phải đã hết khó khăn, nhưng chúng ta ít khi phải thấy cảnh thất nghiệp, ăn xin. Tuy nhiên, tất cả chúng ta đều tương đối nghèo…
  • Cải cách phân quyền chi tiêu

    20/05/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngThượng sách mà không ít địa phương sử dụng trong quá trình chạy Dự án xin tiền TW là “lấy mỡ nó, rán nó”. Hậu quả là một tỉ lệ lớn “mỡ” của TW bị “rán” ngay trên đường từ địa phương đến Hà Nội và từ Hà Nội trở về...
  • Tồn tại và phát triển

    05/04/2006Hồ Ngọc ĐạiChính trị là gì? Cách nói của Tôn Trung Sơn có lẽ dễ hiểu hơn cả: “Về ý nghĩa của hai chữ “chính trị”, nói giản đơn thì “chính” là việc của dân chúng, “trị” là quản lý, quản lý việc của dân chúng thì gọi là chính trị...
  • Về khái niệm tiến bộ xã hội

    04/04/2006Phó TS, GS. Hồ Sĩ QuýXung quanh khái niệm tiến bộ xã hội, xưa nay trong thảo luận, vấn đề định nghĩa tiến bộ xã hội, trên thực tế không được đặt ra. Người ta không thấy cần thiết phải thảo luận tiến bộ xã hội là gì? Cái mà các cuộc thảo luận thường quan tâm là tiến bộ xã hộ, được biểu hiện như thế nào? Nó (cần phải) bao gồm những phẩm chất gì?
  • Ra xuân nói chuyện “dân giàu”

    29/03/2006Nguyễn Long VânTrong dân gian tồn tại một câu thành ngữ khá hay về con chó: “Mèo đến nhà thì khó, chó đến nhà thì giàu”. Ngày đầu năm trời rét ngọt, mưa buốt da buốt thịt, lân thẩn ngồi nghĩ chuyện cả một năm, “chó đến nhà " mà dân mình không giàu thì quả là hoang phí...
  • Cần xác định cho rõ tính chất và nhiệm vụ của Cách mạng Việt Nam hiện nay

    01/03/2006GS. NGND Nguyễn Văn ChiểnViệc xác định tính chất và nhiệm vụ này vô cùng quan trọng. Như sau Cách mạng tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định nhiệm vụ là cách mạng giải phóng dân tộc, nên đề ra chính sách đoàn kết toàn dân, kể cả giai cấp phong kiến trong đó có cả cựu hoàng Bảo Đại, xác định đối tượng của cách mạng là thực dân phản động và việt gian...
  • Có thể điều chỉnh khẩu hiệu được chưa?

    03/02/2006Trần Bạch ĐằngKhẩu hiệu mà tôi muốn nói ở đây là "xóa đói giảm nghèo”, phản ánh một chính sách được triển khai nhiều năm nay ở nước ta. Đã đến lúc sự phát triển của đất nước chophép xã hội thực hiện mục tiêu "Dân làm giàu trong một mặt bằng xã hội hợp lý, lấy làm giàu để giảm nghèo, đạt công bằng xãhội”?
  • Tổng kết thực tiễn: Một bài học của Bác Hồ

    03/02/2006Thái DuyThành công hoặc thất bại, Bác Hồ đòi hỏi trước hết lãnh đạo các cấp phải xác định trách nhiệm cá nhân của mình thì mới tổng kết thành công...
  • Cải cách là xoá bỏ các rào cản

    18/01/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngCải cách gắn với thời đại và với việc phát huy tiềm năng của con người. Vì thời đại chúng ta đang sống là thời đại của toàn cầu hoá nên cải cách chính là việc tìm cách trở thành một khâu không thể thiếu trong quy trình sản xuất hiện đại và toàn cầu hóa của thế giới...
  • Bài toán hội nhập

    16/01/2006TS. Nguyễn Sĩ DũngKhoảng thời gian từ nay đến lúc nước ta chính thức gia nhập WTO và hội nhập thật sự vào nền kinh tế thế giới còn lại không nhiều. Những cơ hội và thách thức to lớn đang chờ ở phía trước. Vấn đề đặt ra là phải tận dụng được những cơ hội và hóa giải được những thách thức nói trên. Và đây là bài toán không ai có thể giải thay được cho chính chúng ta...
  • Khoa học và thực tiễn

    01/01/2006Phan Hồng Giang (Hội đồng lý luận T.Ư)Thực tiễn phát triển đất nước hôm nay đang tiếp tục đặt ra những câu hỏi bức xúc cho các nhà khoa học, các nhà quản lý: Làm sao thoát khỏi tình trạng tụt hậu về kinh tế? Làm sao không bị thua thiệt khi tham gia vào tiến trình toàn cầu hoá? Làm sao tăng trưởng kinh tế phải song hành với phát triển văn hoá? Làm sao đẩy lùi được quốc nạn tham nhũng?... Trách nhiệm giải đáp các câu hỏi đó trước hết của các nhà nghiên cứu xã hội và các nhà quản lý...
  • Chân lý là cụ thể, cách mạng là sáng tạo

    09/12/2005GS. Tương Lai...bằng sự trải nghiệm và bản lĩnh của mình, Hồ Chí Minh thấy được mặt trái của tấm Huân chương mà rất nhiều người khác không thấy được. Nhờ thấu hiểu như vậy nên Người biết phải hành động như thế nào để đạt được mục đích. Người phải khôn khéo chống chọi với nhiều áp lực nặng nề để thực hiện mục đích đó.
  • Vang vọng muôn đời

    26/10/2005TS. Nguyễn Sĩ Dũng"Hỡi đồng bào,Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”...
  • xem toàn bộ