Suy đoán vô tội và suy đoán có tội

10:34 CH @ Thứ Bảy - 03 Tháng Năm, 2014

Chống tham nhũng dễ hay khó? Nhiều người nói rằng khó vì rất khó có được bằng chứng nhận hối lộ hay lợi dụng chức vụ để trục lợi một cách tinh vi. Đó là nguyên nhân vì sao dư luận kêu ca nhiều, nhưng số vụ đưa ra xét xử lại vô cùng ít. “Chúng tôi có nghe nói, nhưng không có bằng chứng…” là câu trả lời thường thấy ở các cơ quan có trách nhiệm chống tham nhũng.

Khi thảo luận Luật phòng chống tham nhũng, một số đại biểu quốc hội tỏ ý lo ngại một vài điểm của dự luật có thể mâu thuẫn với Bộ luật hình sự và Tố tụng hình sự, ví dụ như quy định công chức phải kê khai và giải trình nguồn gốc tài sản, tài sản nào không có nguồn gốc minh bạch, hợp pháp sẽ bị coi là tham nhũng và bị tịch thu. Theo các đại biểu đó, làm thế e vi phạm nhân quyền, hơn nữa chứng minh hành vi tội phạm phải là việc của cơ quan điều tra chứ không phải của đối tượng.

Dường như người ta đã lẫn lộn giữa luật hình sự và luật chống tham nhũng. Luật hình sự áp dụng cho mọi công dân, với hình phạt là tước quyền tự do hay thậm chí cả mạng sống, vì thế phải hết sức thận trọng khi thi hành. Luật hình sự do đó tuân theo nguyên tắc suy đoán vô tội (presumption of innocence), đòi hỏi phải có đủ bằng chứng phạm tội, và việc tìm ra, chứng minh tội phạm là việc của cơ quan tố tụng. Rất dễ hiểu là dùng luật hình sự để chống tham nhũng sẽ hết sức khó khăn, và người dân khó mà tham gia.

Luật chống tham nhũng lại khác, nó dành riêng cho công chức, tức công bộc của dân, một nhóm nhỏ nhưng lại nắm quyền lực và vì thế sự cám dỗ của việc lợi dụng quyền lực để trục lợi là rất lớn. Tội phạm tham nhũng có đặc điểm dễ thực hiện nhưng khó phát hiện. Để chống lại nó, không thể làm như luật hình sự, mà cần cách khác. Đó là chỉ cần dựa vào biểu hiện tham nhũng là có thể xử lý ngay mà không cần truy đến cùng xem công chức đó đã có hành vi vi phạm cụ thể gì. Biểu hiện rõ nhất là các khoản chi tiêu, các tài sản vượt quá mức thu nhập. Nếu công chức không giải trình được phải bị coi là tham nhũng (không cần biết đó là tham ô, nhận hối lộ hay lợi dụng chức vụ để trục lợi…), tài sản đó bị tịch thu, còn công chức bị cách chức, sa thải. Điều này không vi phạm nhân quyền, vì Hiến pháp chỉ bảo hộ tài sản hợp pháp, và về nguyên tắc thì mọi nguồn thu nhập, tài sản hợp pháp đều công khai, không có gì là bí mật. Còn nếu có bằng chứng tham ô, nhận hối lộ… thì sẽ bị xử lý tiếp theo luật hình sự. Như vậy có thể nói luật chống tham nhũng dựa trên nguyên tắc suy đoán có tội (presumption of guilt): trách nhiệm chứng minh mình trong sạch thuộc về công chức. Muốn làm công chức – hãy chấp nhận luật chơi đó!

Điều này tương tự hoạt động của cơ quan thuế. Cơ quan thuế không có trách nhiệm chứng minh khoản chi phí nào đó của doanh nghiệp là không hợp lệ, mà chính doanh nghiệp phải chứng minh sự hợp lệ bằng các chứng từ cần thiết. Nếu không, cơ quan thuế sẽ xuất toán, chả cần quan tâm chi phí đó thực chất doanh nghiệp dùng vào việc gì.

Luật phòng chống tham nhũng vì thế không nên dẫm chân lên luật hình sự. Nếu được xây dựng theo nguyên tắc nói trên nó sẽ có tác dụng phòng ngừa rất lớn, bởi triệt tiêu động cơ tham nhũng. Nếu công chức cảm thấy liều lĩnh phạm pháp để kiếm chác nhưng không được sử dụng những đồng tiền đó để mua nhà, sắm xe hơi, cho con du học, chi tiêu xả láng… thì cái “máu” tham nhũng chắc sẽ nguội đi đáng kể. Họ sẽ hiểu rằng muốn giàu có thì làm doanh nhân chứ đừng làm công chức. Mặt khác, áp dụng luật phòng chống tham nhũng vừa đơn giản hơn, vừa mang lại hiệu quả thiết thực cho ngân sách, chứ không như luật hình sự có thể bỏ tù hoặc tử hình tội phạm, nhưng hầu như chẳng thu lại được chút gì trong khối tài sản khổng lồ của tội phạm đó.

Và nếu thực thi luật chống tham nhũng theo tinh thần nêu trên thì câu nói “toàn dân tham gia chống tham nhũng” sẽ trở thành hiện thực đáng sợ cho những ai đã trót nhúng chàm, chứ không chỉ là khẩu hiệu suông. Bởi hơn ai hết, chính người dân sẽ nhanh chóng phát hiện bất cứ biểu hiện giàu có bất chính nào của các công chức, làm cơ sở để cơ quan chống tham nhũng vào cuộc.

Nguồn:
FacebookTwitterLinkedInPinterestCập nhật lúc:

Nội dung liên quan

  • “Con” tham nhũng cũng như “con HIV”!

    22/08/2015TS Nguyễn Sĩ DũngTrong thế giới hiện đại có hai thứ rất khó chống lại là HIV và tham nhũng. HIV tàn phá hệ thống miễn dịch của con người, tham nhũng tàn phá hệ thống miễn dịch của thể chế. Trong cả hai trường hợp, hậu quả của sự tàn phá thật nặng nề...
  • Tham nhũng - nguồn gốc của nghèo đói trên thế giới

    04/05/2015Nhật VyHơn 2/3 thế giới nằm dưới mức trung bình trong danh sách điều tra về độ trong sạch vừa được Tổ chức Minh bạch quốc tế (TI) công bố hôm nay cho thấy mức độ tham nhũng đang nguy cấp đến mức nào...
  • Tham nhũng và tham nhũng tinh thần

    29/11/2011Nguyễn Trần BạtNếu như chống tham những vật chất có mục đích là làm trong sạch đời sống xã hội thì chống tham nhũnng tinh thần có nhiệm vụ là chống lại sự rủi ro đối với sự phát triển của nhân loại.”
  • Giải mã tham nhũng

    26/12/2005Thanh Vũ"Chân dung" tham nhũng đã được nhìn thấy rõ hơn, "địa chỉ” tham nhũng phổ biến nhất cũng được xác định qua kết quả điều tra xã hội học có tên “Nghiên cứu đấu tranh chống tham nhũng” do Ban Nội chính Trung ương thực hiện lần đầu tiên được công bố. Lại thêm một thái độ cương quyết trong víệc phòng chống quốc nạn này mà các thông tin công khai vào cuối tháng11 qua là một sự kiểm chứng sòng phẳng...
  • Trừ lạm quyền để chống tham nhũng

    11/12/2005Nhật LệDân chủ là xu thế không cưỡng lại được, không phải vì đó là sản phẩm đến từ Mỹ, từ phương Tây, hoặc từ quốc gia nào đó (như có người nghĩ vậy), mà vì đó là nhu cầu căn bản đến từ người dân, nghĩa là từ bên trong. Tôi nói thêm : Đây không phải là nhu cầu bức xúc của một thiểu số có học hay là trí thức; người dân nào cũng cảm thấy như vậy...
  • Tham nhũng và cạnh tranh

    05/12/2005Nguyễn Quang AĐảng, chính phủ, báo giới và dư luận nói chung đều coi tham nhũng tràn lan ở nước ta là một quốc nạn, một cản trở lớn đối với sự phát triển của đất nước, một ung nhọt nhức nhối có thể gây mất ổn định xã hội...
  • Chống tham nhũng cần nhìn thẳng vào sự thật

    29/11/2005Đỗ Quang ĐánVấn đề đặt ra là lũ tham nhũng này đang ẩn khuất ở đâu? Chân dung, diện mạo của chúng thế nào mà khuynh đảo đất nước ghê gớm thế?
  • “Luận” về tham nhũng

    12/11/2005Phạm Thanh BìnhỞ nước ta những năm gần đây báo chí cũng đã tốn nhiều giấy mực để "luận" về tham nhũng. Vì thế, người viết bài này không dám cả gan vác bút qua cửa... nhà báo để luận về tham nhũng, mà chỉ xin dẫn lời một số văn nhân học giả Trung Hoa luận về cái tệ nạn trầm kha xuyên quốc gia này, để rồi mạn phép góp đôi lời bàn thêm.
  • “3 không” về chống tham nhũng ở Việt Nam

    31/10/2005Ths. Lê Hoàng TùngLần đầu tiên, công tác chống tham nhũng ở Việt Nam được luật hóa. Dự thảo Luật chống tham nhũng đang được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân. Đảng, Nhà nước Việt Nam đang nỗ lực quyết tâm tuyên chiến với tệ tham nhũng. Xin được góp bàn đôi điều về vấn đề này…
  • Đặc thù tham nhũng ở Việt Nam

    24/10/2005Trần Bạch Đằng...Tuy Quốc hội đã công bố rộng rãi Dự luật với mong mỏi được nghe những đóng góp bổ sung, cải sửa, hoặc bác bỏ từng nội dung của Dự luật, nhưng vẫn chưa có phong trào nào gọi là "đúng ý dân" đối với một vấn đề hết sức quan trọng như vậy...
  • "Tôi nói, cơ chế sản sinh ra tham nhũng…"

    16/10/2005GS. Hoàng TụyTham nhũng là một quốc nạn, điều đó ai cũng nói và cũng biết. Song để phòng, chống và hạn chế được tình trạng tham nhũng không phải là điều dễ dàng. Cho đến nay, chúng ta vẫn đang trên con đường tìm tòi, xin ý kiến nhân dân để chọn ra các giải pháp, các biện pháp đủ mạnh và hiệu quả để phòng và chống tham nhũng. Trăn trở, bức xúc với quốc nạn này, Giáo sư Hoàng Tuỵ đã có những tâm sự rất chân về tham nhũng và chống tham nhũng của Việt Nam hiện nay...
  • Tham nhũng - vấn đề của phát triển

    11/10/2005Trần Ngọc ThơMức độ tham nhũng ở VN trong thời gian gần đây đã có những dấu hiệu không giống xu hướng chung so với các nước có cùng trình độ phát triển....
  • Những bộ mặt của tham nhũng

    07/10/2005Ngô Tự LậpMặc dù "tham nhũng" là thuật ngữ được sử dụng rất nhiều và tham nhũng là vấn đề đau đầu của mọi quốc gia, ở mọi thời đại, cho đến nay người ta vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất cho nó. Lý do là tham nhũng được tiếp cận từ nhiều quan điểm khác nhau, từ kinh tế, đạo đức, tôn giáo đến chính trị, xã hội và giai cấp, và các quan điểm này lại mang nặng dấu ấn lịch sử và cá nhân...
  • “Độc quyền chức vụ” cái gốc của tham nhũng

    01/10/2005TS. Phạm Anh TuấnTham nhũng ở Việt Nam hiện nay đã trở thành quốc nạn. Quốc nạn tham nhũng là một trong những dấu hiệu cảnh báo năng lực quản lý của bộ máy Nhà nước không còn phù hợp với sự phát triển của đất nước. Vì thế, dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng đang được Quốc hội đưa ra lấy ý kiến nhân dân để sớm ban hành, áp dụng. Tham nhũng, dù xảy ra ở đâu thì cũng là tội phạm đặc biệt, được thực hiện trước hết bởi các quan chức...
  • Giải pháp góp phần tích cực phòng và chống tham nhũng

    17/08/2005Trọng DânCó thể nói, nếu luật về phòng và chống tham nhũng, lãng phí ra đời, công cuộc đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta đã phải sử dụng tới hình thức pháp lý cao nhất, một "đòn phép" tối hậu...
  • Chống tham nhũng

    21/07/2005Nguyễn Quang ATham nhũng là lạm dụng quyền được trao để mưu lợi cá nhân. Có uỷ quyền là có thể tham nhũng. Tham nhũng cổ gần như loài người và sẽ còn khi loài người còn. Chẳng ai tin vào hi vọng hão huyền về một xã hội không có người được trao quyền, không có nhà nước.
  • Toàn dân hiến kế chống tham nhũng

    21/07/2005Đỗ Lê TảoHôm nay (ngày 20.7), dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng được đưa ra lấy ý kiến đóng góp của mọi tầng lớp nhân dân, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể quần chúng... Theo tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng tại kỳ họp thứ 7 - Quốc hội khoá XI thì tình hình tham nhũng hiện nay của nước ta đang diễn ra rất phức tạp, trong nhiều lĩnh vực, có xu hướng tăng về quy mô, tính chất ngày càng nghiêm trọng...
  • Công cụ chống tham nhũng của Tổ chức minh bạch quốc tế

    18/07/2005Danh ĐứcCảnh sát điều tra sẽ có kết luận về những vụ việc đang làm công chúng buồn lòng, thậm chí nghĩ rằng mình đang bị lừa đảo, móc túi.
  • "Công ty" tham nhũng...

    09/07/2005Trần Bạch ĐằngBáo Tuổi Trẻ số ra ngày thứ hai 4-7-2005 đăng bài điều tra của Võ Hương - Như Hằng về "Hệ thống công ty một nhà được thành lập như thế nào?" phản ánh dòng vận chuyển của điện kế điện tử từ cơ quan đặt hàng là Công ty Điện lực TP.HCM đến người tiêu dùng điện. Đó là câu chuyện thời sự đang bức xúc dư luận thành phố.
  • xem toàn bộ

Nội dung khác